قهوه را بشناسیم

قهوه چیست؟

یک نوشیدنی با عطر و طعم متمایز تهیه شده از دانه‌های بو داده از گیاه قهوه است.

دانه های آن (که به آن‌ها گیلاس گفته می‌شود) بر روی درختان رشد می کنند، در بیش از 70 کشور دنیا، عمدتا در استوایی آمریکای لاتین، آسیای جنوب شرقی، هند و آفریقا، یافت می‌شود.

درخت آن بین ۷ تا ۱۰ متر بلندی دارد و درهوای گرم و مرطوب رشد می‌کند.

این درخت گل هایی کوچک و سپید دارد که بوی آن به بوی یاسمن نزدیک است.

همچنین اندازه گیلاس‌ها، بین ۱۵ تا ۱۸ میلی متر است که در آغاز، رنگ سبز و پس از رسیدن، رنگ گیلاس به خود می گیرد.

از این رو در بعضی کشورها به درخت گیلاس هم شهرت دارد.

بعد از نفت، دومین کالای تجاری جهان است.

کمی اسیدی است و میتواند به دلیل محتوای کافئین، اثر محرک بر روی انسان داشته باشد.

این نوشیدنی یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌ها در جهان است.

این گیاه فوق‌العاده فقط به درد بیدار شدن از خواب نمی‌خورد بلکه باعث کارآفرینی می‌شود، دوستان را گرد هم می‌آورد، نیروی کار را پر انرژی می‌کند و انواع آن مانند با کافئین و یا بدون کافئین برای سلامتی نیز مفید است.

حال در این مقاله میخواهیم قهوه را بشناسیم.

این دانه پرطرفدار هم تاریخچه دارد هم دارای پیچیدگی است و از همه مهم‌تر دارای مقدار زیادی عنصر انسانی است.

بیش از 200 ترکیب شیمیایی مختلف در آن وجود دارد که رست کردنش (بو دادن) این مقدار را به بیش از 1200 ماده‌ی گوناگون افزایش می دهد

تاریخچه قهوه

اتیوپی و نخستین نشانه‌های قهوه

نخستین نشانه‌های مربوط به قهوه و تاریخچه آن در قرن یازدهم میلادی مشاهده شده است.

آنطور که در منابع آمده است یک چوپان اتیوپیایی به نام کالدی ( Kaldi ) دیده است که گوسفندانش پس از خوردن برگ‌های یک درخت خاص، انرژی مضاعفی پیدا کرده‌اند!

پس از مدتی مردم قبیله‌ی گالا ( Galla ) ابتدا میوه‌ی آن درخت را با روغن های حیوانی مخلوط کردند و متوجه افزایش انرژی خود شدند.

سال‌ها بعد یعنی در حدود قرن 12 میلادی برای اولین بار به شکل یک نوشیدنی در اتیوپی مصرف شد.

ورود قهوه به عربستان

حالا تاریخچه آن به عربستان می‌رسد.

پس از اتیوپی، دانه‌های آن در قرن چهاردهم میلادی به شبه جزیره‌ی عربستان رسید.

مردم این کشور ابتدا طبق دستوراتی که مردم اتیوپی استفاده می‌کردند، قهوه را مصرف می‌کردند.

اما پس از مدتی پرورش و رشد درخت آن در شهر یمن آغاز شد.

یمن به دلیل آب و هوای حاره‌ای و شرجی مکان بسیار مناسبی جهت کاشت و پرورش آن بود.

این نوشیدنی به سرعت در جهان عرب شهرت یافت و شهرت آن هم بیشتر به این دلیل بود که دین اسلام ابتدا در جهان عرب گسترش یافت و نوشیدنی‌های الکلی را حرام بشمار می‌آورد، به همین دلیل از آن به عنوان جایگزینی برای نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌شد.

در واقع اعراب بودند که در تمام مناطق عرب نشین و خاور نزدیک استفاده از آن را رواج دادند.

ترکیه و استانبول

پس از اعراب نوبت به ترکیه رسید.

پادشاه ترکیه در قرن پانزدهم علاقه‌ی بسیاری به انواع نوشیدنی داشت و قهوه نیز یکی از نوشیدنی‌های مورد علاقه‌ی وی بود. در واقع قهوه ترک که امروزه بسیار معروف است از قصر این پادشاه در استانبول کشف شده است.

آنها قهوه را مانند ترک‌های امروزی تهیه می‌کردند با این تفاوت که بجای اجاق روی آتش مستقیم تهیه می‌شد.

این نوشیدنی ابتدا در قصر سلطان تهیه و مصرف می‌شد و سپس بتدریج در عمارت‌ها و عمدتا توسط افراد ثروتمند ترکیه مصرف می‌شد.

آشنایی بیشتر مردم ترکیه با قهوه توسط کافه ها بود. اولین کافه به نام Kiva Han در منطقه‌ی Tahtakale ترکیه بازگشایی شد و پس از آن روند تاسیس کافه‌ها در تمام شهرهای ترکیه به سرعت افزایش یافت.

فرهنگ کافه بتدریج در بین مردم ترکیه و به ویژه استانبول نهادینه شد و مردم روز خود را با خواندن کتاب شعر و کتاب و نوشیدن قهوه سپری می‌کردند.

اروپا و آغاز عصر قهوه نوشی

دوره‌ی دیگری از تاریخچه‌ قهوه مربوط به اروپاست.

به لطف تلاش‌های بازرگانان و مسافران اروپایی که به استانبول سفر می‌کردند قهوه در اروپا و به تدریج در سراسر دنیا گسترش پیدا کرد.

نخستین مردمی که در اروپا قهوه نوشیدند ونیزی‌ها بودند.

بازرگانان ونیزی در سال 1615 به استانبول سفر کردند و پس از آشنا شدن با قهوه از آن برای فروش به ونیز ایتالیا بردند.

در استانبول ابتدا توسط دستفروشان در خیابان فروخته می‌شد اما به تدریج مغازه‌های قهوه فروشی و کافه ها بازگشایی

شدند و مردم بخصوص هنرمندان، روشنفکران و دانشجویان توانستند به راحتی به قهوه دسترسی پیدا کنند.

مسافرانی که به استانبول سفر کرده و از طعم خوب آن را آنجا چشیده بودند در نامه‌هایی به دوستان خود در شهر مارسی از قهوه صحبت کردند که این باعث شد شوق و ذوقی در مردم برای نوشیدن آن شکل بگیرد.

سفیر وقت فرانسه Monsieur de la Roque برای مردم مارسی این امکان را فراهم کرد و باعث شد قهوه به فرانسه نیز برسد.

نخستین کافه‌ی مارسی در سال 1671 تاسیس شد و در ابتدا فقط برای مسافران و بازرگانان کشورهای دیگر استفاده می‌شد اما کم کمک جنبه‌ی عمومی به خود گرفت و مردم از تمامی توده‌ها به کافه‌ها می‌رفتند.

پس از مارسی تاریخچه قهوه به پایتخت فرانسه یعنی پاریس رسید.

نخستین کافه‌ی پاریس (  Café de Procope ) در سال 1686 بازگشایی شد و به تدریج به عنوان کافه‌ی مورد علاقه‌ی بسیاری از هنرمندان مشهور آن زمان شامل شاعران، نمایشنامه‌نویسان، بازیگران و موزیسین‌ها شناخته شد.

پس از این کافه، کم کم در هرکجای شهر می‌شد کافه‌ها را پیدا کرد.

آشنایی مردم انگلستان با آن به سال 1637 برمی‌گردد.

در این سال یک فرد ترک آن را به شهر آکسفورد در جنوب شرقی انگلستان برد.

این قهوه به تدریج در بین بسیاری از دانشجویان و استادان این شهر محبوب شد و آنها ” باشگاه قهوه آکسفورد ” را پایه گذاری کردند.

اولین کافی شاپ آکسفورد به نام ” Angel ” در سال 1650 بازگشایی شد.

دو سال بعد یک فرد یونانی به نام  Pasqua Rosée نخستین کافه را در لندن پایتخت انگلستان بازگشایی کرد.

وی به دلیل اینکه با قهوه ترک آشنایی داشت و همچنین دوستانی در این زمینه داشت یکی از بهترین قهوهها را ارائه می‌داد. قهوه در سال 1660 به بخشی از فرهنگ اجتماعی لندن تبدیل شد.

گیلاس قهوه

هر گیلاس از 4 قسمت تشکیل شده است.

قسمت رویی از دو قسمت outer skin و pulp تشکیل شده است که گوشت قهوه نام دارد و خارجی ترین لایه میوه آن است و معمولا از رنگ سبز تبدیل به رنگ زرد و در نهایت به رنگ قرمز یا بنفش در می آید و با استفاده از دستگاه آسیاب تر یا همان پالم گیر از روی دانه‌ها جدا می‌شود و از آن برای تولید کود استفاده می‌شود.

لایه‌ی سوم به نام پکتین (pectin layer ) شناخته می‌شود و لایه چهارم پوست کاغذی (parchment) نام دارد.

به این دو لایه موسیلاژ می‌گویند که لزج است و آن هم با شستشو جدا می شود.

دانه‌های آن دو به دو به یکدیگر چسبیده‌اند و پرده‌ی نازکی میان دانه‌ها وجود دارد که آنها را از هم جدا می‌کنند.

پوسته روی آنها (silver skin) توسط آفتاب و یا دستگاه‌های خشک کن از دانه‌ها جدا می‌شود تا در نهایت به دانه قهوه برسیم.

البته بر روی هر درخت کمتر از 20 % گیلاس‌ها تک دانه‌ای هستند که به آنها پی‌بی (pb) گفته می‌شود.

میوه موجود در تصویر شباهت زیادی به گیلاس دارد البته فقط شبیه آن است در واقع این میوه شبیه گیلاس، میوه قهوه است.

میوه قهوه نارس، رنگی سبز دارد و رسیده این میوه، قرمز رنگ یا بنفش می باشد.

دانه قهوه داخل این میوه قرار دارد و طی فرآوری های خاصی از آن استخراج می شود.

این میوه مراحل مختلفی را می گذراند تا سر از فنجان شما درآورد.

داخل هر میوه دو دانه وجود دارد که این دانه ها روبه رو هم قرار گرفته اند.

دانه ها توسط پرده نازکی از هم جدا می شوند. هر دانه با پوسته کاغذی نازکی پوشیده شده است.

در نواحی گرمسیر رشد می کند و نیاز به باران فراوانی دارد.

قهوه را آفات متعددی تهدید می کند.

یکی از دلایلی که می تواند بر کیفیت این محصول اثر سوئی داشته باشد برداشت دیر محصول است.

انواع قهوه

عربیکا ( Arabica coffee)

درختچه‌ی قهوه عربیکا بسیار ظریف است و در مقابل آفتاب شدید آسیب می‌بیند.

بنابراین درخت عربیکا فقط در ارتفاع 600 تا 2000 متری از سطح دریا رشد می‌کند.

در واقع گرما و سرمای زیاد هر دو می‌توانند به این درخت آسیب برسانند.

دانه‌های این قهوه به گرمایی بین 20 تا 25 درجه نیاز دارند و به آرامی رشد می‌کنند، به همین دلیل بسیار معطر است.

درختان عربیکا بیشتر در آمریکای لاتین و آفریقای شرقی کاشته می‌شوند و 75% از تولید قهوه‌ی جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

عربیکا در هر منطقه‌ عطر و بوی مخصوص به خود را دارد و آن را بیشتر بعد از ناهار مصرف می‌کنند.

روبوستا ( Robusta coffee)

درختچه‌ی قهوه روبوستا همانند اسمش محکم است.

در مقابل آفتاب آسیبی نمی‌بیند بنابراین در ارتفایی بین سطح دریا تا 600 متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند ضمناً درخچه‌ی روبوستا در مقابل انگل‌هایی که در مناطق گرمسیری رشد می‌کنند بسیار مقاوم است.

در نتیجه این دانه ها که در دمای بسیار بالاتری قرار دارند خیلی سریع رشد می‌کنند به همین دلیل این قهوه کم عطر و غلیظ است.

روبوستا در آفریقای غربی و آسیا کاشته می‌شود و بیشتر هنگام صبحانه از آن استفاده می‌کنند چون مقوی و محرک است و باعث سر حال شدن انسان بعد از خواب می‌شود.

بسته به نوع رنگ دانه‌ی قهوه بو داده شده که توسط چشم انسان قابل تشخیص است آن را به انواع روشن ( لایت ) ، ملایم ( مدیوم ) ، تیره ( مدیوم-دارک ) و خیلی تیره ( دارک ) تقسیم‌بندی می‌کنند.

درجه‌ی بو دادن قهوه بر طعم آن تاثیر گذار است.

هرچه تیره‌تر می‌شود تلخی آن بیشتر خواهد شد.

البته اگر بیش از اندازه بو داده شود سوخته شده و خواص خود را از دست می‌دهد.

کسانی که این نوشیدنی را با طعم ملایم را دوست دارند از قهوه با درجه‌ی مدیوم و کسانی که آن را خیلی تلخ دوست دارند از قهوه با درجه‌ی دارک استفاده می‌کنند.

انواع قهوه بر اساس طرز استفاده

بر اساس نحوه‌ی دم کردن , قهوه به انواع ترک –فرانسه–اسپرسو– فوری و انواع کافی میکس تقسیم می شود .

 ترک ( Turkish coffee )

قهوه ترک سنتی‌ترین روش دم کردن آن است.

در این روش دانه های آن به صورت خیلی نرم ( Extra fine ) آسیاب شده و در قهوه جوش مخصوص قهوه ترک دم می‌شود.

 فرانسه ( French coffee )

این روش برای اولین بار در فرانسه مورد استفاده قرار گرفت.

برای قهوه فرانسه دانه را زبر آسیاب می کنند و آن را در قهوه جوش‌های فیلتری یا فرنچ پرس دم می‌کنند.

 اسپرسو ( Espresso coffee )

این روش را ایتالیایی ها برای اولین بار اختراع کردند.

برای اسپرسو دانه قهوه را کمی زبر آسیاب می کنند و آن را توسط موکاپات ( اسپرسوساز های روگازی ) و یا اسپرسوسازهای برقی دم می کنند.

فوری ( Instant coffee )

قهوه فوری نیاز به دم کردن ندارد، چراکه ماده عطری، رنگی و موثر آن به محض تماس با آب جوش آزاد می‌شود.

در نیمه دوم قرن بیستم، انواع قهوه فوری ( Instant coffee ) نیز در بازار اروپا و آمریکا عرضه شد.

این نوشدنی در واقع شیره تبخیر شده قهوه صاف و عصاره دانه قهوه است که نیازی به قهوه جوش ندارد و با حل کردن کمی از آن در یک فنجان آب جوش، به دست می آید.

کافی میکس ( coffee mix )

کافی‌میکس ها مخلوطی از قهوه فوری و سایر افزودنی ها مانند شیر ، شکر ، پودر وانیل ، پودر خامه ، پودر شکلات و…. هستند و به راحتی با مخلوط کردن آنها با آب جوش می‌توانید از نوشیدن آن لذت ببرید.

 بدون کافئین

هنگامی که دانه‌های قهوه هنوز سبز هستند آنها را در آب داغ می‌خیسانند و یک حلال حل روغن‌های کافئین به آن اضافه می‌کنند و کافئین آن را جدا می‌کنند.

از کافئین جدا شده در صنعت داروسازی استفاده می‌کنند.

قهوه‌ی بدون کافیین برای کسانی که دارای ناراحتی معده هستند و یا افراد مسنی که معده‌ی آنها قابلیت جذب کافیین را ندارد و همچنین خانم‌هایی که دارای کم خونی یا فقر آهن هستند توصیه می‌شود تا علاوه بر لذت بردن از آن نگران کافئین آن نباشند.

تولید قهوه

با پیشرفت علم و تکنولوژی تولید قهوه و سایر محصولات کشاورزی نیز پیشرفت قابل توجهی داشته است.

امروزه کشاورزان به تولید قهوه با استفاده از علم روی آورده اند.

البته تعداد کشاورزانی که به روش های سنتی کار می کنند هم زیاد است.

تولید قهوه از ابتدا تا بدست مصرف کنندگان برسد به شرح زیر است:

برداشت

درخت قهوه بعد از 3 تا 5 سال شروع به شکوفه زدن می کند.

بر روی یک درخت قهوه هم شکوفه وجود دارد و هم میوه های رسیده ( آلبالو ی قهوه ) و هم میوه های نرسیده ( میوه ی سبز ).

برداشت محصول توسط  کارگران ماهر و به وسیله ی دست انجام می شود.

کارگران میوه های رسیده ( آلبالو ی قهوه ) را می چینند و جمع آوری می کنند.

شست و شو

میوه های جمع آوری شده را داخل آسیاب تر یا همان پالم گیر می ریزند تا میوه از دانه جدا شود.

پالم های قرمز رنگ پس مانده به عنوان کود کمپوست در مزارع استفاده می شود.

سپس دانه ها در آب خیسانده می شوند تا پوسته ی لزج روی آنها ( موسیلاژ ) جدا شود.

فرایند تخمیر بین 12 تا 24 ساعت طول می کشد و این مرحله در مرغوبیت و طعم نهایی بسیار اهمیت دارد ضمناً کیفیت آب استفاده شده در این مرحله بسیار است و کشاورزان با تجربه از آب کوهستان برای شست و شوی دانه ها استفاده می کنند.

در مرحله ی شست و شو دانه ها بر اساس چگالی دسته بندی می شوند و دانه های معیوب که پر از هوا هستند بر روی آب شناور شده و از فرایند تولید قهوه خارج می شوند.

شست و شو مرحله ای است که طعم متفاوتی بهآن می دهد.

سپس دانه های معیوب و خراب را نیز از مرحله ی تولید قهوه جدا میکنند تا قهوه ی تولیدی کیفیت بیشتری داشته باشد.

بعد از شست و شو دانه ها را روی صفحه های چوبی یا زمین تمیز پهن می کنند تا خشک شوند.

این مرحله بین 7 تا 14 روز طول می کشد و کاملاً بستگی به شرایط جوی دارد.

اگر قهوه دارای رطوبت زیاد باشد خراب می شود.رطوبت مناسب آن بین 10 تا 12 درصد است.

تفت دادن ( coffee roasting )

سپس قهوه ی سبز بدست آمده وارد مرحله ی بعدی تولید قهوه یعنی تفت دادن ( roast ) می شود.

در این مرحله آن را توسط رستر های صنعتی و نیمه صنعتی تفت می دهند.

این دستگاه ها دارای برنامه های رستینگ حرفه ای هستند که بر اساس زمان ترکیدن دانه ها برنامه ریزی شده است

ولی یک اپراتور حرفه ای دارای تجربه کافی به طور مداوم دانه ها را در زمان رست چک میکند تا رنگ مورد نظر خود را بدست آورد.

آسیاب

آسیاب قهوه بسته به روش دم کردن آن متفاوت است و درجه ی مخصوص به خود را دارد.

آسیاب های نیمه صنعتی امروزی برای هر دستگاه (فرنچ پرس-موکا پات-اسپرسو سازهای خانگی و حرفه ای ) درجه ی مخصوص به خود را دارد و بسته به انتخاب شما آن را ریز یا درشت آسیاب می کند.

فواید قهوه

در واقع نوشیدنی بسیار سالمی است.

این نوشیدنی سرشار از آنتی اکسیدان و مواد معدنی مفیدی است که می توانند سلامتی شما را بهبود ببخشد.

بررسی ها نشان می دهد که خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها در افرادی که به طور متناوب قهوه می نوشند، کاهش پیدا می کند.

 شما را باهوش تر می کند

به شما کمک می کند احساس خستگی کمتری داشته باشید و سطح انرژی خود را بالا  نگه دارید!

در آن ماده ای به نام کافیین وجود دارد که شناخته شده ترین محرک مغزدر جهان است.

بعد از نوشیدن قهوه، کافیین در دستگاه گردش خون جریان پیدا می کند و از آنجا به سمت مغز می رود .

آزمایشات متعددی نشان می دهد که این نوشیدنی جنبه های مختلف عملکرد مغز را بهبود می بخشد مانند افزایش سطح انرژی و روحیه.

در سوزاندن چربی های اضافه به شما کمک می کند

آیا می دانستید کافیین در اغلب قرص های لاغری به کار می رود ؟

کافیین یکی از نادر ترین موادی موجود در طبیعت است که نقش آن در سوزاندن چربی به اثبات رسیده است.

بررسی های متعدد نشان می دهد که کافیین سوخت و ساز  بدن را 3 تا 11 درصد افزایش می دهد.

 قوای جسمانی شما را افزایش می دهد

اگر ورزشکار هستید ، قهوه بنوشید!

کافیین سیستم عصبی بدن را تحریک می کند، موجب ارسال سیگنالی از سوی مغز، به سلول های چربی، برای شکسته شدن می شود!

کافیین همچنین باعث بالا رفتن سطح اپی نفرین در خون می شود.

این هورمون بدن را برای مقابله با فعالیت های سخت فیزیکی آماده می کند.

در این فرایند سلول های چربی شکسته می شوند و به عنوان سوخت در دسترس سلول ها قرار می گیرند.

 خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش می دهد !

دیابت نوع 2 یک مشکل بزرگ برای تندرستی به حساب می آید ، در حال حا ضر 300 میلیون نفر از مردم دنیا به این بیماری مبتلا هستند.

این بیماری موجب ناتوانی بافت ها برای ترشح انسولین می شود.

تحقیقات نشان می دهد که مصرف روزانه ی یک فنجان از این نوشیدنی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را %7 کاهش می دهد.

از شما در برابر آلزایمر محافظت می کند !

بیماری آلزایمر شایع ترین بیماری دستگاه عصبی است.

معمولا افراد بالای 65 سال به این بیماری مبتلا می شوند.

متاسفانه پزشکان هنوز درمانی برای این بیماری پیدا نکرده اند.

البته راه هایی برای پیش گیری وجود دارد اما با رعایت نکات ساده ای مانند تغذیه سالم  میتوان از این  بیماری جلوگیری کرد. یکی از این نکات قابل توجه مصرف قهوه است.

تحقیقات نشان دهنده آن است که نوشیدن آن %65 خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد.

کافیین با پارکینسون مبارزه می کند!

بیماری پارکینسون دومین بیماری شایع دستگاه عصبی بعد از آلزایمر است.

پارکینسون سبب مرگ سلولهای عصبی تولید کننده دوپامین می شود.

مانند آلزایمر، درمانی برای این بیماری وجود بنابراین اقدام برای پیش گیری از این بیماری هولناک بسیار مهم است.

پژوهش‌ها حاکی از آن که کسانی که عادت به نوشیدن قهوه دارند، می توانند خطر پارکینسون را در دوران کهنسالی 60-30 درصد کاهش دهند!

البته جالب است بدانید که این فقط به دلیل وجود “کافیین” است و نوشیدن آن بدون کافیین تاثیری بر این بیماری ندارد.

کافیین برای کبد مفید است!

کبد اندام شگفت انگیزی است که صد‌ها عمل حیاتی را در بدن انجام می‌‌ دهد.

بیماری‌های متعددی مانند هپاتیت و کبد چرب وجود دارند که اثر مستقیم و مخربی بر روی کبد می گذارند.

این بیماری ها بدن را در شرایطی به نام “سیروز” قرار می دهند.

در این وضعیت بافت سالم کبد جای خود را به بافت صدمه دیده می دهد.

مشخص شده است که قهوه می تواند با وضعیت “سیروز” مقابله کند.

کسانی که در روز 4 فنجان یا بیشتر قهوه می نوشند، خطر ابتلا را تا 80% کاهش می دهند.

 ضد افسردگی است و شما را شاداب تر می کند!

افسردگی یک نابسامانی ذهنی خطرناک است و عدم توجه به آن، کیفیت زندگی را به طورچشمگیری کاهش می دهد.

مقاله ای چاپ شده توسط دانشگاه هارواد در سال 2011 تایید می کند که در زنانی که روزانه 4 فنجان یا بیشتر قهوه می نوشند، احتمال وقوع افسردگی تا 20% و تمایل به خود کشی تا 53% کاهش می یابد.

 در پیش گیری از برخی سرطان ها مفید است!

سرطان یکی از عواملی اصلی مرگ و میر در جهان است.

این بیماری موجب رشد غیر عادی سلول‌ها در بدن می شود.

می تواند با دو نوع سرطان مبارزه کند…سرطان کبد و سرطان روده‌ی بزرگ.

سرطان کبد سومین عامل مرگ در بین دیگر بیماری‌های سرطانی در جهان است درحالی که سرطان روده‌ی بزرگ در رده‌ی چهارم قرار دارد.

پژوهش ها نشان می دهد، نوشیدن روزانه‌ی 4 تا 5 فنجان قهوه، خطر ابتلا به سرطان کبد را 45% و سرطان روده‌ی بزرگ را تا 15% کاهش می دهد.

 

---