نوشیدنی را بشناسیم

تاریخچه نوشیدنی

در طی قرن های متمادی یکی از پایه های اصلی معاشرتها و رفت وآمدهای مردم جهان نوشیدن بوده است. نوشیدنی ها دنیای متنوع و گسترده ای دارند و بخش قابل توجهی از زندگی روزمره ما هستند، این نوشتار به ما کمک میکند تا نوشیدنی را بشناسیم. در یونان باستان بعد از صرف شام معمولاً یک برنامه دورهمی برگزار می شد که به آن سمپوزیم   Symposium گفته می شد . در این مراسم بحثها و صحبتهای مختلف مطرح می شد و در طی آن نوشیدنی های خوشمزه نوشیده می شد. این رسم در رم باستان هم برگزار می شد که کان ویوییوم Convivium  (جشن و عشرت) خوانده می شد. برخی از جوامع قدیمی الکل را هدیه خدا می دانستند بخصوص آن را از سوی خدائی به نام دنیسوس Dionysus می پنداشتند ولی برخی دیگر آن را حرام دانسته و نوشیدنش را منع کرده بودند. در مناطقی که مذهب حرف اول را میزد، تولید، خرید و فروش و مصرف آن برای همه ممنوع بود.

در بعضی از مناطق نوشیدنی های الکلی روشی برای احترام گذاشتن و یا آرزوی خوب برای کسی داشتن بوده و امری متداول است. رسم دیگری که می توان ذکر کرد نوشیدن مشروبات از جام دو دسته ای (loving cup) است که بین افراد دست به دست می شود. این رسم را می توان در مراسم عروسی و یا مسابقات ورزشی دید و این کار آنقدر ادامه پیدا می کند تا جام خالی شود.

در آفریقای شرقی و یمن در مراسم مذهبی از قهوه استفاده می شود. به طور کل نوشیدن در اینگونه مراسم با باورهای مسیحیت مغایرت دارد به همین دلیل در کلیسای اتیوپی نوشیدن قهوه ممنوع گردید و تا زمان منلیک دوم (Menelik II) این مسئله ادامه داشت. در قرن 17 نیز در ترکیه عثمانی استفاده از نوشیدنی به دلایل سیاسی منع بود، در واقع آن را نوعی سرپیچی و شورش سیاسی می دانستند.

انواع نوشیدنی

نوشیدنیهای غیر الکلی

نوشیدنی غیر الکلی نوعی نوشیدنیست که اصلا الکل ندارند. به هر صورت به هر نوشیدنی که کمتر از نیم درصد الکل داشته باشد غیر الکلی یا نوشابه سبک می گویند. در مقابل کلمات نوشیدنی قوی و یا سنگین  برای نوشیدنیهایی استفاده می شود که الکل زیاد دارند. کلمه درینک(drink) یعنی نوشیدنی یک کلمه کلی است که در حال حاضر بیشتر برای نوع الکلی نوشیدنی استفاده می شود. نوشابه های گاز دار soda pop ، آب گازدار sparkling water ، چای سرد  iced tea ،  لیموناد lemonade ، نوشیدنی میوه ای، شیر، هات چاکلت hot chocolate ، چای، میلک شیک milkshake ،آب و نوشیدنی های انرژی زا همه در گروه نوشیدنی های سبک یا غیر الکلی قرار دارند.

آب

آب تنها نوشیدنی است که در دنیا  بیشترین مصرف را دارد ولی متأسفانه 97 درصد آب کره زمین به دلیل شور بودن قابل شرب نیست. آب تازه را می توان از رودخانه ها، زمین های مرطوب، آبهای زیر زمینی و رودخانه های یخی تهیه کرد. تنها یک درصد از آب مصرفی را می توان از آب های زیرزمینی و یا در سطح تهیه نمود که حفظ و جلوگیری از اتمام آن بسیار هزینه براست. در کشورهای غربی، آب، خنک نوشیده می شود در حالی که در چین آن را گرم می نوشند.

شیر

شیر اولین منبع غذایی کودکان است. در برخی از کشورها بخصوص کشورهای غربی مصرف شیر بعد از کودکی نیز ادامه می یابد و از شیر حیواناتی مانند گاو، بز و گوسفند استفاده می شود. شیرهای گیاهی نیز در تغذیه جای خود را باز نموده اند. این نوع شیر از گیاهان تهیه می شود و استفاده از آن در برخی از فرهنگها و کشورها تاریخی طولانی دارند. از معروفترین شیرهای این گروه میتوان از شیر سویا، شیر بادام، شیر برنج و شیر نارگیل نام برد.

چای

چای دومین نوشیدنی پر مصرف پس از آب در جهان است که از دم کردن برگهای گیاه چای (Camellia Sinensis)  در آ ب جوش تهیه می شود. برای طعم بهتر چای انواع مختلفی افزودنی به آن اضافه می شود که رایج ترین آنها شیر، شکر و لیمو هستند. در بوتان، تبت و نپال به آن نمک و کره اضافه می کنند. در تایوان چای حباب دار Bubble tea می نوشند. این چای مخلوطی از نوعی نشاسته Tapioca و شکر است که با تکان دادن آن را کفدار می کنند. در اندونزی، مالزی و سنگاپور به چای زنجبیل اضافه می کنند. مردم آفریقای شمالی و سنگال چای را با نعنا مخلوط می کنند. در آسیای مرکزی چای را بیشتر با هل مزه دار میکنند. مردم مرکز اروپا به چای خود رم Rum نوعی مشروب میفزایند که به آن جاگارتی Jagertee می گویند و بالاخره در هنگ کنگ نوعی چای به نام Yuan yang مصرف می شود که مخلوطی از چای و قهوه است. سرو چای نیز از کشوری به کشور دیگر متفاوت است: در چین و ژاپن چای را در فنجانهای کوچک سرو می کنند. در تایلند و آمریکا چای را سرد و معمولاً بسیار شیرین می نوشند. هندی ها چای را با شیر و ادویه می جوشانند به طور مثال چای ماسالا. در ایران، روسیه، ترکیه و کشمیر چای با سماور دم می شود. و بالاخره در مناطق دور افتاده استرالیا چای را در سطل های کوچک به نام بیلی کن Billycan دم می کنند.  روشهای گوناگونی برای به عمل آوردن چای وجود دارد که بر طعم و عطر آن تأثیر می گذارد. در چین چای زرد با بخار دادن، برشته کردن و خشک کردن به عمل می آید. چای اولانگ در حالت نیمه تخمیر تهیه می شود ولی چای سبز تیره و چای سیاه با تخمیر کامل به عمل می آیند.

در سراسر جهان به جوشانده ها نیز چای می گویند. در گذشته در برخی از مناطق دنیا چای را نیز مانند جوشانده تهیه می کردند. برای تهیه جوشانده از برگ، گل، ریشه گیاهان وحتی پوست درختان استفاده می شود که می توان آنها را به صورت تازه، خشک و حتی پودر شده از بازار تهیه نمود.

قهوه

نوشیدنی قهوه را از دم کردن دانه های برشته شده گونه های مختلف یک گیاه همیشه سبز به نام قهوه تهیه می کنند. دو نوع قهوه از همة انواع آن متداول تر است. اول قهوه عربی و دیگری روبوستا Robusta که از قهوه کانفورا Canephora گرفته می شود. قهوه در 70 کشور جهان کاشته می شودو برای تهیه دانه قهوه، دانه های خام جمع آوری شده، به عمل آمده و خشک می شود. پس از خشک شدن دانه ها را برشته می کنند وپس از آسیاب کردن از آن قهوه تهیه می کنند.

قهوه کمی حالت اسیدی دارد (PH5.0-5.1) و به دلیل کافئین موجود در آن ماده ای محرک است. قهوه یکی از محبوب ترین نوشیدنیهای جهان است و می توان به روشهای مختلف آن را تهیه کرد. برای اثبات تأثیر مثبت قهوه بر سلامتی تحقیقات بسیاری انجام شده است و نتایج مختلفی نیز بدست آمده است. کاشت قهوه ابتدا از عربستان جنوبی آغاز شد و طبق اسناد معتبر بدست آمده مشخص گردید که در اواسط قرن پانزدهم این نوشیدنی اولین بار در معابد صوفی ها در یمن نوشیده می شده است.

نوشیدنی های سبک

نوشیدنی های کربنات شده از حل شدن کربن دیوکساید در مایعات به وجود می آید. این امر می تواند به صورت طبیعی و به واسطه تخمیر مثلاً در آب چشمه ها انجام گیرد ویا اینکه می توان به شکل مصنوعی توسط تجزیه شدن کربن دیوکساید تحت فشار انجام پذیرد. اولین نوشیدنی که با روش مصنوعی تهیه شد توسط فردی به نام توماس هنری در اواخر دهه 1770 بود. برای تهیه این نوشیدنی از کولا، پرتقال، انواع ریشه ها، زنجبیل و لیمو استفاده شده و در نهایت به آن مواد نگهدارنده و شکر اضافه می شود. بیشترین نوشابه های مصرفی جهان توسط سه شرکت بزرگ کوکا کولا، پپسی کولا و شرکت Dr Pepper Snapple Group  تهیه می شوند.

آب میوه و نوشیدنی های تهیه شده از آن

آب میوه های طبیعی معمولاً مواد افزودنی نداشته و یا مقدار بسیار کمی دارند. آب پرتقال و نارنگی در هنگام صبح و با صبحانه مصرف می شوند. ممکن است برای صبحانه از آب انگور، آناناس، گریپ فروت و لیمو نیز استفاده شود که بستگی به سلیقه افراد دارد. آب /شیر نارگیل بسیار مقوی و نیروبخش است. از تحت فشار قرار دادن انواع بری ها Berry  مانند تمشک  Raspberry، توت سیاه Blackberry و کشمش بی دانه Currant  نیز آب میوه تهیه می کنند که گاه به آنها شیرین کننده و آب اضافه می کنند. بسته به میزان آبی که به این نوشیدنیها اضافه می شود میتوان میزان خاصیت آنها را تعیین کرد. از آنجایی که میوه بسیار زود فاسد می شود گرفتن آب آنها و نگهداری از آن روش مهمی است. بعضی از میوه ها حالت اسیدی و ترش دارند و ترکیب آنها با آب، شکر و یا عسل مزه آنها را بهتر و خوشمزه می کند. در گذشته تهیه آب میوه دشوار بود چون باید که با له کردن آب آنها را گرفته تا با شکر مخلوط کنند و در نهایت در شیشه بریزند.

آب سبزیجات نیز به صورت سرد ویا گرم سرو می شود. برای تهیه آب سبزیجات از هویج، گوجه فرنگی، خیار، کرفس و سبزیجات دیگر استفاده می شود. گاه آب سبزیجات و آب میوه را برای مزه بهتر با هم مخلوط می کنند. برخی از آب سبزیجات بخصوص آنهایی که حاوی گوجه فرنگی هستند سدیم دارند پس باید در نوشیدن آب میوه دقت زیادی نمود تا آسیبی به بدن نرسد. نوشیدن آب میوه به دلیل مواد مغذی که در آن است می تواند از بدن در مقابل برخی از بیماریها مانند بیماریهای قلبی عروقی سرطان محافظت کند.