هر آنچه که در مورد ماده روی باید بدانید

روی یک ماده مغذی است که مسئولیت زیادی در بدن دارد. از آنجایی که بدن بطور طبیعی نمی‌تواند روی تولید کند، انسان باید از طریق غذا و یا مکمل‌ها، این ماده حیاتی را به بدن خود برساند. در این مقاله از مجله تیرینک به ماده روی پرداخته ایم و ویژگی‌های آن را بررسی کرده ایم.

روی چیست؟

یک ماده مغذی، ضروری و حیاتی است که بدن نمی تواند آن را تولید کند. به همین دلیل باید حتماً غذاها و یا مکملهای آن به رژیم غذایی اضافه شوند. برای بسیاری از عملکردهای بدن ضروری است:
• بیان ژن
• واکنشهای آنزیمی
• عملکرد ایمنی
• امتزاج پروتئین
• ترمیم زخم
• رشد و بالندگی
روی بطور طبیعی در بسیاری از گیاهان و محصولات حیوانی وجود دارد. مواد غذایی مانند غلات صبحانه که معمولاً فاقد این ماده هستند را با نوع امتزاجی روی غنی سازی می کنند.
علاوه بر این می توانید از مکملهای روی و یا مکملهای چند مغذی که دارای روی هستند استفاده کنید. به دلیل نقش مهمی که برای عملکرد سیستم ایمنی بدن دارد، روی به برخی از اسپریهای بینی، و داروهای سرماخوردگی اضافه می شود.

نقش روی در بدن

یک ماده حیاتی است که بدن از جهات مختلف به آن نیاز دارد. در واقع روی بعد از آهن دومین ماده معدنی است که در تمام سلولهای بدن وجود دارد. برای فعالیت بیش از 300 نوع آنزیم متابولیسمی، گوارشی، عملکردهای عصبی و عملکردهای دیگر بدن ضروری است.
علاوه بر این برای رشد و عملکرد سلولهای ایمنی نیز لازم و ضروری است. این ماده معدنی رکن اصلی سلامت پوست، امتزاج DNA و تولید پروتئین است. بعلاوه رشد بدن به آن وابسته است، چون در رشد و تقسیم سلولها نقش مهمی دارد. به سلامت حس بویائی و چشایی کمک می کند. چون یکی از آنزیمهایی که برای چشایی و بویایی اهمیت دارد وابسته به روی است. کمبود روی می تواند موجب ضعف بویایی و چشایی شود.

منافع ماده روی برای سلامتی

تقویت سیستم ایمنی

سیستم ایمنی را تقویت می کند. از آنجائی که روی برای عملکرد سلولهای ایمنی و علامت دادنهای سلولی ضروری است، کمبود آن موجب پاسخ ضعیف سیستم ایمنی می شود. روی سلولهای خاص سیستم ایمنی را تحریک کرده و استرس اکسیداتیو را در بدن کاهش می دهد.
بطور مثال، بازخوانی 7 تحقیق نشان داد که مصرف 80 تا 92 میلیگرم روی در روز، 33% ابتلا به سرما خوردگی را کاهش می دهد. بعلاوه مکملهای آن خطر عفونت را کاهش داده و پاسخ سیستم ایمنی را به آن در افراد سالمند بهتر می کند.

ترمیم و بازسازی سریع زخمها

در بیمارستانها از آن برای ترمیم سوختگی، برخی از زخمها و جراحتهای پوستی استفاده می شود. این ماده معدنی نقش مهمی در امتزاج کلاژن، سیستم ایمنی و پاسخ به التهابات دارد و به همین دلیل برای درمان مناسب استفاده می شود. 5% از روی بدن در پوست است.
کمبود آن، ترمیم زخمها را کُند می کند. بطور مثال، در تحقیقی 60 فرد دیابتی، به مدت 12 هفته روزانه با 200 میلیگرم مکمل آن تحت درمان قرار گرفتند. این عمل موجب شد تا حد زیادی زخمهای این افراد التیام یابد.

کاهش بیماریهای مخصوص افزایش سن

قابلیت چشمگیری در کاهش خطرات بیماریهای ناشی از افزایش سن دارد. روی استرس اکسیداتیو را از بین می برد و پاسخ سیستم ایمنی را تقویت می کند. موجب تقویت سلولهای T شده و سلولهای کشنده را از بین می برد.
افراد سالمند با مصرف مکملهای آن به واکسن آنفولانزا بهتر پاسخ می دهند و خطر ذات الریه در آنها کاهش میابد. روی موجب عملکرد بهتر ذهنی آنها می شود. در واقع طبق تحقیقی، مصرف 45 میلیگرم آن در روز عفونت در سالمندان را تا 66% کاهش می دهد.
تحقیق بزرگتری نشان داد که مصرف آنتی اکسیدانهای ویتامین C/E/ بتاکاروتن و 80 میلیگرم روی، خطر از دست دادن دید و بیماری دژنراسیون ماکولا یا AMD (نوعی بیماری چسمی در سالمندان) را کاهش می دهد.

درمان آکنه

آکنه نوعی بیماری پوستی بسیار متداول است که حدود 4/9% مردم جهان به آن مبتلا می شوند. آکنه به دلیل جذب غده های چربی، باکتری و التهاب بوجود میاید. تحقیقی اظهار می دارد که مصرف موضعی و یا خوراکی روی باعث کاهش التهاب، رشد باکتری آکنه شده و فعالیت غده های چربی را سرکوب می کند. افرادی که آکنه دارند ، قطعاً سطح روی آنها کم است. در نتیجه با مصرف مکملهای روی می توانند علائم آن را کم کنند.

کاهش التهاب

استرس اکسیداتیو و در نتیجه التهاب پروتئین های خاص را کم می کند. استرس اکستداتیو فاکتور اصلی بیماریهای مزمنی مانند بیماریهای قلبی، سرطان و زوال عقل است. در تحقیقی مشخص شد که افراد سالمند با مصرف 45 میلیگرم روی در روز، درصد بالاتری از کاهش التهاب را تجربه می کنند.

علائم کمبود روی

کمبود شدید آن بسیار نادر است و اغلب در افراد الکلی، افرادی که جهش ژنتیکی دارند، کودکان شیرخوار که مادرانشان دچار کمبود آن هستند و یا افرادی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند، اتفاق میافتد. علائم کمبود شدید روی شامل اختلال در رشد، جوشهای پوستی، اسهال مزمن، اختلال در التیام زخمها و مشکلات رفتاری می شوند. نوع خفیف تر کمبود آن تقریباً متداول تر است، بخصوص در کودکان کشورهای در حال توسعه به دلیل نوع تغذیه، بیشتر دیده می شود. تقریباً حدود 2 میلیارد از مردم جهان به دلیل تغذیه نامناسب، مبتلا به کمبود آن هستند. کمبود آن سیستم ایمنی را ضعیف کرده و خطر عفونت را زیاد می کند. این مشکل متأسفانه در طی 5 سال می تواند موجب مرگ 450000 کودک در سراسر جهان شود.
افراد مختلفی در معرض کمبود روی قرار دارند:
• بیماران مبتلا به مشکلات دستگاه گوارش مانند کرون
• گیاهخواران
• زنان باردار و مادران شیرده
• نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند
• مبتلایان به کم خونی
• سوء تغذیه و بیماران مبتلا به بولمیا و آنورکسیا (هردو بیماری بی اشتهائی عصبی و روحی هستند)
• بیمارن مبتلا به نارسائی کلیه
• الکلی ها
اسهال، سیستم ایمنی ضعیف، موهای نازک و کم پشت، کم اشتهایی، وضعیت حس و حال نامناسب، پوست خشک، مشکلات باروری و اختلال در بهبود زخم و جراحت از جمله علائم کمبود روی خفیف تر هستند. بهترین راه تشخیص کمبود آن آزمایشهای مخصوص خون برای تعیین سطح آن است. پزشکان با در نظر گرفتن فاکتورهای خطرساز مانند تغذیه نامناسب و ژنتتیک، به همراه نتایج آزمایش خون، برای بیمار آن را تجویز می کنند.

منابع غذایی حاوی ماده روی

بسیاری از غذاهای گیاهی و حیوانی دارای روی هستند که می توان با مصرف مناسب آنها روی مورد نیاز بدن را تأمین نمود:

• صدفها و بندپایان دریایی: انواع صدفها، حلزون و انواع خرچنگها
• گوشتها: گوساله، بره، خوک و گاومیش
• پرندگان و ماکیانها: بوقلمون و مرغ
• ماهیها: سالمون، سفره ماهی، ساردین و ماهی حلوا
• بنشن ها: نخود، عدس، لوبیای سیاه، لوبیا قرمز و امثال آنها
• آجیلها و دانه ها: تخمه کدو، بادام هندی، شاهدانه و امثال آنها
• تخم مرغ
• لبنیات: شیر، ماست و پنیر
• غلات کامل: جوی دوسر، کینوآ، برنج قهوه ای و مثل آنها
• برخی از سبزیجات: قارچ، کیل، نخود سبز، مارچوبه و چغندر سبز
محصولات حیوانی مانند گوشت و صدفها دارای مقدار زیادی از نوع خاصی روی هستند که به آسانی جذب می شود. به خاطر داشته باشید روی در بنشن‌ها و غلات کامل به درستی جذب نمی شوند چون دارای ترکیباتی هستند که مانع جذب کامل می شوند. اگر چه بسیاری از مواد خوراکی دارای روی هستند، اما برخی از انواع آنها مانند غلات صبحانه، اسنک بارها، و آردها باید برای مصرف و اثر بخشی کامل با روی غنی شوند.

مسمومیت و میزان مصرف

مصرف زیاد آن هم می تواند مشکلاتی ایجاد کرده و عوارض جانبی داشته باشد. متداول ترین نوع این مشکلات، مسمومیت با مصرف زیاد روی است که می تواند علائم مزمن و حاد داشته باشد.
مسمومیت با روی دارای علائم خاصی است:
• تهوع و استفراغ
• کم اشتهائی و بی اشتهائی
• اسهال
• سردرد
• عملکرد ضعیف سیستم ایمنی
• کاهش کلسترول خوب HDL در بدن
مصرف زیاد آن می تواند موجب اختلال در جذب مواد مغذی دیگر مانند مس و آهن شود. کمبود مس در افرادی که در روز 60 میلیگرم روی استفاده می کنند، مشاهده شده است.

میزان مصرف

برای اجتناب از سوء مصرف، از مصرف مکملهای حاوی  ماده روی زیاد اجتناب کنید، مگر اینکه با تجویز پزشک باشد. مصرف روزانه برای مردان بالغ باید 11 میلیگرم و برای زنان بالغ 8 میلیگرم باشد.
زنان باردار و مادران شیرده باید در روز 11 تا 12 میلیگرم روی مصرف کنند.
در صورت مصرف داروهایی که مانع جذب می شوند، باید با تجویز پزشک از مقدار بیشتر استفاده شود. بالاترین مقدار آن که بدن می تواند تحمل کند، 40 میلیگرم است. اما افرادی که کمبود روی دارند می توانند با تجویز پزشک از مقدار بیشتری استفاده کنند. اگر از مکمل روی استفاده می کنید از نوع جذب شونده آن مصرف کنید. از مصرف زینک اکساید اجتناب کنید چون جذب مناسبی ندارد.
کلام آخر
برای امتزاج DNA، عملکرد ایمنی بدن، متابولیسم و رشد ضروری است. می تواند التهاب را کاهش داده و خطر برخی از بیماریهای خاص افزایش سن را کاهش دهد. اکثر مردم باید روزانه 11 میلیگرم (مردان) و یا 8 میلیگرم (زنان) روی به بدن خود برسانند. اما افراد سالمند و یا برخی از بیماران که جذب خوبی ندارند، نیاز به مکملهای قوی تر دارند. از آنجائی که سوء مصرف روی موجب مسمومیت و عوارض جانبی خطرناکی می شود، حتماً به میزان تجویز شده دقت کنید.