چگونگی مدیریت اشتها و تغذیه در طب سنتی ایرانی

از دیدگاه طب سنتی ایرانی بهترین زمان غذا خوردن هنگامی است که شخص واقعا احساس گرسنگی داشته باشد. که حکما به این حالت اشتهای صادق می گویند. پس بدون اشتهای واقعی نباید غذا خورد.

نیاز انسان به غذا از مهمترین احتیاجات برای بقاست. بدن دائم در حال متابولیسم  یا سوخت و ساز است و برای زنده ماندن و نیز رشد و نمو نیاز به جایگزین کردن مواد از دست رفته داد.

علاوه بر این کارکرد طبیعی بدن، ایجاد گرمای طبیعی و مقابله با عوامل بیماری زا و عملکرد سیستم ایمنی نیازمند به دریافت غذاست.

نکته مهم این است که بروز بسیاری از بیماریها به وقت و نحوه غذا خوردن، نوع و مقدار غذای مصرفی و به دستگاه گوارش مربوط است.

بنابر این غذا باید با رعایت قوانین خاصی انتخاب و با آداب خود تهیه می گردد.

موارد دیگری مثل: زمان غذا خوردن، مدت غذا خوردن، تعداد وعده های غذایی و فاصله بین وعده ها نیز به آن مرتبط است. چه موقع غذا بخوریم ؟

علایم اشتهای صادق ( واقعی ) چیست؟

• اشتها به غذا
• ضعیف شدن نبض
• عدم تمایل به خواب
• کاهش آب دهان
• کاهش حرکات بدن
• از بین رفتن عطش
• عدم احساس پری در شکم
• دفع فضولات بعد از هر وعده غذایی
• حواس تیز در بینایی و شنوایی

طب سنتی میگوید چه موقع دست از غذا بکشیم ؟

از دیدگاه طب سنتی ایرانی باید هنگامی دست از غذا کشید که هنوز اشتها وجود دارد چون غذا حین هضم متخلخل و پر حجم تر می گردد.

زیاد غذا خوردن باعث اختلال در هضم و یا فساد غذا و مشکلات گوارشی می شود. غذا نخوردن هنگام وجود اشتها چه ضررهایی دارد؟

هنگام غلبه اشتها و خالی شدن معده، صفرا ترشح شده و مواد زاید به معده ریخته و ایجاد امراض شدید، ضعف بدن، زردی چهره و اسهال می شود. نباید بیش از دو ساعت از علایم برانگیختن اشتها فرد گرسنه بماند.

اگر زمان غذا خوردن تا گرسنگی به تاخیر افتاد چه باید کرد؟

معمولا نیم تا یکساعت بعد از احساس داشتن اشتها باید غذا خورد و اگر خوردن غذا دیرتر شد باید اول با مقداری سکنجبین یا آب لیمو یا انار ترش و یا گلاب و یا آب گرم نوشید سپس غذا میل کرد.

همچنین می توان مقداری شربت جلاب (نبات و زعفران و گلاب) و یا ماء العسل (آب عسل) بر حسب مزاج فصل نوشید و مقداری نیز پیاده روی کرد. مدت غذا خوردن چقدر باید باشد؟

مدت غذا خوردن نه باید خیلی آرام باشد و نه خیلی سریع بلکه یک مدت متوسط و جویدن خوب غذا که هضم اول معدی است به حرارت طبیعی معده و دستگاه گوارش کمک می کند. تعداد وعده های غذایی و زمان بعدی هر کدام چگونه است؟

طبق آموزه های طب سنتی ایران، بهتر است در دو روز سه وعده غذایی خورده شود. به این صورت که یک روز صبح و شب و روز بعد فقط ظهر غذا خورد.

اگر دو وعده غذا در روز مصرف می شود غذا را به یک سوم و دو سوم تقسیم کرده ثلث اول را اول روز (صبح) استفاده کند و دو ثلث دوم را در آخر روز (غروب) خورد. خاصیت غذایی وعده غروب باید بیشتر بوده و مزاج آن را دیرتر دفع نماید.

عادت فرد در وعده های غذایی  باید ملاک قرار گرفته شود. بقراط فرموده:

اگر فرد عادات غذایی خود را به یکباره کنار گذارد موجب تحلیل قوا و لاغری بدن و بیماریهای مختلف می شود.

در تنظیم وعده های غذایی باید به موارد زیر توجه داشت:

-کودکان و نوجوانان که از هضمی قوی برخوردارند می توانند در بین دو وعده از میوه ها یا میان وعده های سبکتر استفاده کنند.

– میانسالان بیش  از دو وعده در شبانه روز نخورند.

– کسی که هضم خوبی ندارد بهتر است تعداد غذا خوردن را بیشتر و وعده های غذایی را کوچک تر کند.

– بعضی افراد فقط یک وعده غذایی سنگین می خورند. این افراد مستعد بیماری هستند آنها باید تعداد وعده های خود را به دو بار در روز افزایش دهند بشرطی که مقدار هر یک کمتر شود.

– هر وقت در وعده غذایی احساس سنگینی و بی اشتهایی در فرد باشد باید از آن وعده غذایی صرف نظر و به بدن فرصت هضم و جذب بیشتری بدهد.

– کسی که کارهای فکری انجام می دهد اگر در روز چند وعده غذا بخورد باعث اختلال فکر و خواب آلودگی خود می شود. اینچنین شخصی باید در شب غذای بیشتر بخورد چون کارهای روزانه اش به اتمام رسیده و هضم بهتری در شب دارد.

زمان خوردن وعده های غذایی:

بهترین زمان غذا خوردن یک تا دو ساعت قبل از ظهر و یک ساعت قبل از غروب خورشید می باشد. اگر بین غذا و خواب فاصله نباشد اختلال هضم و خواب بوجود می آید. بهترین زمان خواب موقعی است که غذا از معده خارج و احساس سبکی در معده بوجود بیاید.

طب سنتی درباره ی زمان غذا خوردن چه میگوید؟

زمان صرف غذا باید در معتدل ترین ساعات روز انجام شود. این زمان در فصل گرما صبح و در فصل سرما ظهر هاست. در تابستان ظاهر بدن گرم است و با غذای گرم بدن ضعیف شده و هضم را دچار اختلال می کند بنابر این غذای تابستان بهتر است سرد باشد.

در زمستان برعکس است، ظاهر بدن سرد شده و با غذای سرد باطن بدن سرد و در نتیجه حرارت غریزی بدن خاموش می شود. پس غذای زمستان باید گرم باشد. غذای بهار و پاییز نیز باید معتدل باشد.

زمان غذا خوردن بر اساس افراد مختلف:

• کسی که با تاخیر طعام دچار تهوع و سردرد می شود نباید غذا خوردنش را به تاخیر اندازد. باید مختصر غذایی بخورد تا زمان وعده اصلی برسد. اگر دوباره دچار التهاب و تب شد این فرد باید هر روز ماء الشعیر طبی و سویق با آب فراوان بخورد.
• افراد با معده های گرم، صبح ها لقمه ای نان با شربت غوره، شربت انار یا شربت لیمو و مشابه آن بخورد. این افراد اگر گرسنه شوند صفرا در معده شان زیاد شده و غذای خورده شده را فاسد می کند.

نتیجه گیری:

در منابع طب سنتی دستورات مهمی برای تغذیه و زمان بندی وعده های غذایی گفته شده. تا اشتهای صادق بوجود نیاید نباید غذا خورد. طول مدت غذا خوردن هم نباید خیلی سریع و یا خیلی کند باشد چون دچار اختلال در هضم می شود. غذا باید خوب جویده شود. توصیه های اصلاح غذایی برای گروههای سنی کودک تا میانسال در طب سنتی ایرانی وجود دارد. رعایت این آداب ضامن سلامتی افراد و جامعه است.