گل ختمی را بشناسیم

گل ختمی به فارسی خطمی و در کتب سنتی به نامهای شحم المرج و نوعی خبازی آمده و از خانواده پنیرک است. به انگلیسی آن را Mallow می‌گویند. در این مطلب از تیرینک به بررسی گل ختمی و خواص آن پرداخته‌ایم.

ختمی گیاهی چند ساله است و در اواخر تابستان سال دوم گل می‌دهد و بلندی آن حدود دو متر و ساقه‌های قوی، زبر و خشن دارد، گلهای آن درشت، با رنگهایی بسیار متنوع مثل قرمز، قرمز مایل به سیاه، سفید، ارغوانی و زرد دیده شده است. این گیاه ظاهرا بومی مناطق شرقی مدیترانه است و در مناطق مختلف آسیا و اروپا کاشته می‌شود، در ایران هم در شمال ایران بخصوص گیلان دیده می‌شود و از قرن شانزدهم در اروپا به عنوان گیاه زینتی و دارویی‎ استفاده می‌شده است. ولی نوع ختمی سیاه که بسیار خاص و منحصر بفرد در دنیا است، بصورت مزروعی در ایران کشت می‌شود.

ختمی از نظر طبیعت طبق نظر جالینوس سرد و تر و طبق نظر شیخ الرییس ابو علی سینا طبعی معتدل دارد. حکمای طب سنتی در مورد خواص آن معتقدند که ملین مزاج و منضج ( معتدل کننده اخلاط ) است. ختمی توانایی گلبولهای سفید را برای بلع و از بین بردن میکروبها افزایش می‌دهد و به این ترتیب به سیستم دفاعی بدن هنگام بیماریها کمک زیادی می‌کند.

در آزمایش دیگری که روی جانوران آزمایشگاهی انجام شد، مشخص که خطمی در کاهش قند خون موثر است بنابراین احتمال دارد که در مورد انسان نیز موجب کاهش قند خون شودهمچنین به دلیل آنتوسیانین بسیار فراوان در گلبرگهای ختمی سیاه، گلبرگها به رنگ سیاه دیده می‌شوند. تعداد گیاهانی که دارای گل سیاه می‌باشند چندان زیاد نیست و به همین جهت این نوع گلها، آنرا از سایر ختمی‌ها متمایز کرده است بعلاوه از عصاره ختمی می‌توان بعنوان رنگدانه طبیعی در صنایع غذایی برای رنگ کردن مواد غذایی، نوشیدنی‎ها و شیرینی‎جات استفاده کرد.

ترکیبات شیمیایی مهم گل ختمی سیاه

بطور کلی گلبرگهای انواع ختمی علاوه بر آنتوسیانین‌ها، حاوی مقادیر زیادی پلی ساکاریدها (موسیلاژ)، فلاوونوئیدها و پلی فنول‌ها می‌باشد. آلتیین و سیانیدین نیز از مواد موثره دیگر ختمی است. به دلیل وجود مقادیر بالای آنتوسیانین از گلبرگهای این گیاه می‌توان به عنوان دمنوش/سردنوش بصورت منفرد یا در ترکیب با سایر گیاهان دارویی استفاده کرد.

جالب است بدانید به دلیل وجود آنتوسیانین، رنگ این عصاره در محیط اسیدی به صورتی پررنگ زیبایی تبدیل می‌شود و براساس آزمایشات انجام شده میزان آنتوسیانین موجود در گلبرگهای ختمی سیاه حدود 20 برابر گل گاوزبان می‌باشد.

 خواص درمانی گل ختمی

•  بهبود اختلالات دستگاه تنفسی مانند ضد سرفه
•  نرم کننده گلو و خلط آور
• کاهش دهنده ورم و التهابات گلو
• کاهش دهنده فشار خون
• بهبود در عملکرد دستگاه گوارش
•  ضد عطش بودن و کاهنده تب
• پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی
• کاهش دهنده عوارض سرماخوردگی

بعلت وجود آنتوسیانین که خواص آنتی اکسیدانی دارند باعث پیشگیری از سرطان می‌شود. در صورتی که در جریان مصرف ختمی کوچکترین ناراحتی در معده احساس شود و یا فرد دچار اسهال گردد باید مصرف آن را قطع کرد.

• تاکنون عوارضی از مصرف گل ختمی گزارش نشده ولی بهتر است زنان باردار و شیرده از مصرف آن خودداری کنند.

روش مصرف

• بر روی 10-5 گرم گل ختمی سیاه یک لیوان آب سرد اضافه می‌کنیم (حداقل نیم ساعت باید بماند و خیس بخورد).
• سپس آن را هم زده و بمدت یک تا دو ساعت می‌گذاریم به حال خود بماند تا مواد آن بیشتر استخراج شود.
• پس از آن صاف کرده و محلول صاف شده را بین 5-3 فنجان در روز می‌توان استفاده نمود.