ید چیست؟ (موارد مصرف آن، خواص و عوارض جانبی)

ید یکی از اساسی ترین مواد معدنی برای سلامت تیروئید، عملکردهای اعصاب و باروری است. این ماده معدنی موجب در آمیختن و تنظیم هورمونهایی می شود که نقش مهمی در عملکرد مغز، سوخت و ساز، بارداری و رشد جنین دارند. همه باید از مقداری ید و یا مکملهای آن استفاده کنند تا سلامتشان حفظ شود.

بیشتر یدها در بدن، صرف تیروگلوبولین موجود در غده تیروئید می شود که مهم‌ترین تعیین کننده در عملکرد تیروئید است. کمبود ید موجب بسیاری از اختلالات در بدن می شود. کمبود ید در دوران بارداری بر رشد جنین و عملکرد شناختی او تأثیر بد می گذارد. کمبود ید موجب کم کاری تیروئید وگواتر می شود.

علاوه بر این ید نوعی ماده ضدعفونی و آنتی سپتیک است که برای درمان سوختگی و عفونت های کوچک به کار گرفته می شود. همچنین از یدها می توان برای مقابله با خطر رادیو اکتیو استفاده نمود.

فواید و موارد مصرف ید

1. ارتقاء سلامت تیروئید

عملکرد صحیح تیروئید برای سوخت و ساز بسیار حیاتی است. هورمونهای T3, T4 ، حاوی ید هستند و برای تنظیم عملکرد تیروئید بسیار اهمیت دارند. ید یک بستر پیش نیاز برای پیوستگی هورمونهای تیروئید است و برای اینکه غده تیروئید بتواند خود را تنظیم کرده و بهتر عمل نماید نیاز به آن دارد. این امر موجب می شود تا بتواند با نوسانات کوچک سیستم اندورسین مقابله کند.

کم و یا زیاد بودن یدها موجب دو نوع اختلال می شوند، که هریک به تنهایی مورد بررسی قرار می گیرند.

2. ریسک برخی از انواع گواتر را کاهش می دهد

وجود آن نقش مهمی در تولید هورمونهای تیروئیدی توسط غده تیروئید دارد. در بزرگسالان، کمبود حتی جزئی ید موجب پرکاری تیروئید و گواتر سمی می شود.

طبق تحقیقات، ید زیاد به همراه بدکاری غده تیروئید موجب گواتر گره دار (ندولر) گشته و به طوفان تیروئیدی (تیروتوکسیک) مینجامد. به همین دلیل مصرف ید باید با دقت در مقدار، استفاده شود.

3. می تواند فعالیت بیش از حد غده تیروئید را مدیریت کنید

اولین با در سال 1941 برای درمان پرکاری تیروئید از یدهای رادیواکتیو استفاده شد. طبق تحقیقات از این روش می توان در درمان پرکاری تیروئید کودکان استفاده کرد. این درمان نشان داد که روشی مناسب برای درمان این مشکل است. اما استفاده از این روش می تواند موجب مشکلات ژنتیکی، ویا سرطان تیروئید شود. به همین دلیل این روش تقریباً بکار گرفته نمی شود و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

تحقیقات اخیر نشان داده اند که استفاده از درمان ید رادیواکتیو برای بسیاری از بیماران بخصوص افراد مسن به صلاح نمی باشد. این درمان برای افراد مسن، علاوه بر ایجاد گواتر گره دار، می تواند خطرات ابتلا به مشکلات قلبی عروقی را افزایش دهد.

4. درمان سرطان تیروئید

برداشتن غده تیروئید یکی از روشهای استاندارد برای مقابله با سرطان تیروئید است. پس از عمل، از ید رادیو اکتیو استفاده می شود تا بافتهای باقیمانده را پس از عمل از بین ببرند.

  اما طبق تحقیقات نتیجه این درمان تا حدی بحث برانگیز است، چون هنوز مکانیزم عملکرد آن کاملاً مشخص نیست و علاوه بر این مقدار یدهای مصرفی و نحوه کار کاملاً روشن نیست.

5. رشد اعصاب در دوران بارداری

برای رشد سیستم مرکزی اعصاب جنین و کودکان بسیار حیاتی است. هورمونهای تیروئیدی مادر برای رشد سیستم اعصاب جنین، بخصوص در انتهای سه ماهه اول بارداری بسیار ضروری هستند. به مادران باردار توصیه می شود که با رژیمهای مناسب و یا مکملها، در این دوران مصرف ید خود را تا 50 درصد افزایش دهند.

هر چه دوران بارداری بیشتر پیش می رود، جنین شروع به تولید این هورمونها می کند. اختلال تیروئیدی و لطمه های عصبی موجب بیماری های متعددی مانند کم کاری تیروئید و کرتینیسم ( بیماری ناشی از کم کاری تیروئید) می شود. کرتینیسم موجب کوتاهی قد، بزرگی سر و پهن شدگی بینی جنین می گردد. کمبود آن در دوران بارداری حتی ممکن است موجب انواع مختلف گواتر شده و دلیل بسیاری از مشکلات مغزی قابل پیشگیری شود.

طبق تحقیقات احتمال داشتن فرزندانی با مشکلات زبانی، هوشی، و تمرکز، برای مادرانی که مبتلا به کم کاری تیروئید هستند افزایش مییابد. درنتیجه توصیه می شود که همة مادران قبل از بارداری آزمایشات مربوط به تیروئید را انجام دهند.

مصرف نمک یددار در دوران بارداری توصیه نمی شود، چون مصرف نمک برای مادران مشکلاتی مانند فشارخون ایجاد می کند. مصرف قرصهای مولتی ویتامین یکی از بهترین روشها برای تأمین ید در این است.

6. افزایش عملکردهای تشخیصی و شناختی

همانطور که گفته شد برای رشد سیستم مرکزی اعصاب بسیار ضروری است. مصرف مکملهای آن در دوران بارداری می تواند اثر کم کاری تیروئید را کاهش دهد. این مسأله عملکرد شناختی کودک را افزایش داده و تا حد زیادی مانع عدم توانایی او در یادگیری می شود.

در رشد، و شکل دادن مغز تأثیر زیادی دارد. مکملهای آن در تکامل ذهن و جسم کودکان بسیار مفید هستند.

7. کمک به وزن کودک هنگام تولد

طبق تحقیقات، عملکرد تیروئید، وضعیت ید و رشد پیش از تولد نوزاد در ارتباط و پیوستگی هستند. مقدار بالای هورمون تیروئید مادر در نیمه اول بارداری موجب کاهش وزن نوزاد هنگام تولد می شود.

مصرف مکملهای ید می تواند تا حد زیادی بر وزن نوزاد هنگام تولد تأثیر مثبت بگذارد.

تحقیقات نشان داده اند که مصرف یدهای خوراکی و از راه دهان می تواند تا حد زیادی مانع مرگ نوزادانی شود که در خطر کمبود ید هستند.

8. درمان بیماریهای فیبروسیستیک پستان

در بیماریهای فیبروسیستیک غده هایی در پستان ایجاد می شود که سرطانی نیستند. این غده ها از سنین بلوغ تا قبل از دوران یائسگی در بسیاری از زنان به وجود میایند. آزمایشاتی با استفاده از حیوانات انجام گرفت که نشان داد یدها می توانند این مشکل را درمان کند. آزمایشات بیشتری نیاز است که بتوان با قاطعیت این نتیجه را در مورد انسانها نیز اظهار کرد.

9. ضدعفونی کردن آب

یکی از ارزانترین و مؤثرترین مواد برای ضدعفونی کردن آب است و می تواند آلودگیهای جرمی را از بین ببرد. اما بکار گرفتن یدها می تواند موجب افزایش مصرف آن شود. مصرف بیش از اندازه ید معمولاً موجب مشکلات پیچیده دیگری می شود. از آن در استخرها برای ضد عفونی کردن استفاده می شود.

10. مقابله با مواد رادیو اکتیو

در شرایط پخش رادیوکتیو، مصرف یدید پتاسیم (potassium iodide) توصیه می شود. این روش بهترین راه مقابله با تأثیرات پخش رادیو اکتیو است. یدید پتاسیم مانع انتقال رادیو اکتیو به غده تیروئید می شود و در نتیجه مانع عملکرد بد تیروئید و یا سرطان تیروئید می شود.

11. دروان عفونت

پُویدون آیودین (بتادین) یکی از مواد ضد عفونی کننده و ضد میکروب است. از این ماده در درمان بریدگیها، سوختگیهای جزیی و خراشها استفاده می شود. این ماده یکی از اصلی ترین مواد در درمان جراحتها و عفونتهای پوستی است.

منبع ید

• یکی از منابع ید علفهای دریایی مانند کِلپ، نوری، کومبو و واکامی هستند. ید در ماهی تن و میگو نیز وجود دارد.
• منبع دیگر ید لبنیات است. ماست، پنیر و شیر را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
• نان و غلات یکی دیگر از منابع ید هستند.
• سبزیجات و میوه ها منبع اصلی ید هستند. خاکی که این سبزیجات و میوه ها در آن کاشته می شوند حاوی مقدار زیادی ید است و به همین دلیل موجب ایجاد مواد مغذی در میوه ها و سبزیجات می شود.

این ماده در نمکهای ید دار و مکملهای غذایی نیز وجود دارد.

چه میزان ید باید استفاده کرد؟

میزان مصرف روزانه آن بستگی به سن دارد:

• بدو تولد تا 6 ماه: 110 mcg
• نوزاد 7 ماه تا 12 ماه 130 mcg
• 1 سال تا 8 سال 90 mcg
• 9 سال تا 13 سال 120 mcg
• 14 سال تا 18 سال 150 mcg
• بزرگسالان 150 mcg
• زنان باردار 220 mcg
• مادران شیرده 290 mcg

زنان باردار و مادران شیرده به یدهای بیشتری نیاز دارند بخصوص در ماههای اولیه بارداری. این ید را جنین از مادر گرفته و نیاز بدن خود را رفع می کند. طبق نظر سازمان تیروئید، مادرانی که قصد باراداری و یا شیردهی به فرزند خود را دارند باید روزانه از مکمل 150 mcg استفاده کنند. این مکملها معمولاً به صورت یدید پتاسیم هستند.

بطور کل اگر ید به میزان مشخص استفاده شود، مطمئن و ایمن بوده و مشکلی ایجاد نمی کند.

آیا ید با داروهای دیگر تداخل پیدا می کند؟

• مقدار زیاد ید اگر با داروهای ضد تیروئید استفاده شود، موجب می شود هورمونهای تیروئیدی کمتر ترشح شوند.
• ید و پتاسیم اگر با برخی داروهای فشار خون استفاده شود، مقدار پتاسیم را در خون افزایش می دهد.
• داروهای ادرارآور حاوی پتاسیم نیز اگر با ید استفاده شوند، میزان پتاسیم خون را افزایش می دهند.

حتماً برای مصرف ید با یک پزشک مشورت کرده و طبق تجویز او از ید استفاده کنید.

عوارض جانبی آن

مقدار کم و یا زیاد ید، تعادل عملکرد تیروئید را بهم می زند. علاوه بر تأثیر آن بر تیروئید، یدها موجب استفراغ، احساس سوزش در دهان، گلو، شکم و تب می شود. علاوه بر این گاه علائمی مانند تهوع، اسهال و نبض ضعیف نیز دیده می شود. التهاب تیروئید، سرطان و گواتر نیز از علایم وضعیت ید و تنظیم تیروئید هستند.

علائم کمبود ید

کمبود ید مشکلاتی ایجاد می کند که باید بررسی شوند. کمبود ید در محیط یکی از دلایل اصلی مشکلاتی مانند گواتر، کریتینیسم ( کم کاری مادرزادی تیروئید)، مرگ کودکان و جنین و ناتوانائی های شناختی و حرکات عصبی می شود.

از آنجائی که وضعیت ید با عملکرد تیروئید در ارتباط است، علائم کمبود ید با کم کاری تیروئید اشتباه می شود.

• ورم در گردن: یکی از علائم گواتر ورم گردن است که به دلیل کمبود ید ایجاد می شود. مقدار کم ید سلولهای تیروئیدی را با سرعت زیاد تقسیم می کند و موجب ورم در گردن می شود.
• اضافه وزن غیر منتظره: ید و غده های تیروئیدی در تنظیم سوخت و ساز بدن دخالت دارند. به همین دلیل اگر وضعیت مناسبی نداشته باشند موجب اضافه وزن می شوند.
• ضعف و خستگی: عملکرد تیروئید با صرف انرژی در ارتباط است. کمبود آن و یا کم کاری تیروئید موجب احساس خستگی و سستی می شود.
• ریزش مو
• پوست خشک و شکننده
• احساس سرما ( بیشتر از حد عادی)
• تغییر در ریتم قلب
• مشکل یاد گیری و یادآوری
• مشکلات دوران بارداری
• قاعدگی زیاد و نا مرتب

چه کسانی باید از آن استفاده کنند؟

برای عملکرد طبیعی بدن حیاتی است.

• زنان باردار و مادران شیرده
• افرادی که کمبود ید و یا کم کاری تیروئید دارند.
• افرادی که کمبود ید دارند و به میزان زیاد از مواد غذایی که ید را کاهش می دهند استفاده می کنند.

کمبود آن در سنین پائین مانع رشد و مشکلات شناختی می شود. این مشکل در بزرگسالان اختلالات تیروئیدی ایجاد می کند. کمبود شدید ید می تواند به گواتر، و یا کم کاری تیروئید بینجامد. کمبود و یا افزایش آن، خطر کم کاری تیروئید را افزایش می دهند.

---