چرا عادت هایی که میدانیم برایمان زیان آور است را انجام می دهیم؟

همه می دانیم که عادت بد چیست. سیگار کشیدن، مصرف غذاهای ناسالم، مصرف زیاد الکل و در انزوا زندگی کردن برخی از عادتهای بدی هستند که رفته رفته به رفتار ما تبدیل می شوند. اما برای حفظ سلامت باید از آنها اجتناب کنیم.

طبق تحقیقی در امریکا مشخص گردید عدم فعالیت بدنی، رژیم غذائی نامناسب، کشیدن سیگار و مصرف الکل از جمله دلایل خاموش بسیاری از بیماریهای منجر به مرگ هستند:

• مصرف دخانیات: 435 هزار نفر (1/18 درصد از کل مرگ در امیریکا)
• عدم فعالیت بدنی و رژیم ناسالم: 400 هزار نفر(6/16 درصد)
• مصرف الکل: 85 هزار نفر (5/3 درصد)

حال وقتی که می دانیم عادتهای بد به سلامتی صدمه می زند چرا باز هم آنها را تکرار می کنیم؟

چرا نمی توان در مقابل عادت های بد مقاومت نمود؟

باوجود اینکه می دانیم زندگیمان به خطر میفتد، بدون توجه همه ما عادتهای بد خود را هر روز تکرار می کنیم.

عادتهای بد موجب آرامش می شوند

اولین دلیل تکرار عادتهای بد رسیدن به آرامش است و ما هر کاری می کنیم که به این آرامش برسیم.

حتی اگر آن را نشناسیم باید بپذیریم که هر عملی دلیلی برای خود دارد. معمولاً مهمترین دلیل هر عملی که انجام می دهیم حس آرامش است. ما کاری را انجام می دهیم بدون آنکه دقت کنیم که دلیل پشت آن، نیاز به آرامش است.

مغز ما طوری تنظیم شده است که همیشه منتظر دریافت پاداش است و پاداش آن همان حس آرامش است که با دریافت آن دوپامین و یا هورمون حس خوب متصاعد می شود. این مسأله موجب می شود که نیازمان به آرامش بیشتر شده و عادت بد خود را تکرار نمائیم.

بنا به دلایلی که ذکر شد ما عادت خود را تکرار می کنیم و ترک آن برایمان بسیار دشوار شده و دوست نداریم از نقطه امن خود خارج شویم. به بیانی دیگر به دلیل جذابیت پاداش (آرامش) و با وجود اینکه از زیانهای آن آگاه هستیم به انجام آن ادامه می دهیم.

کشیدن سیگار هنگام استراحت زمان کار، به مغز القاء می کند که زمان فراغت از کار و استراحت است. یا نوشیدن مشروبات الکلی به مغز القاء می کند که پایان هفته و وقت استراحت است و از وقت خود لذت ببر.

نشستن روی مبل و تماشا کردن تلویزیون به مغز پاداش بهتری نسبت به ورزش کردن و فعالیت می دهد. حال به راحتی می توان متوجه شد که چگونه مغز به دنبال گرفتن پاداش یعنی رسیدن به آرامش است.

اگر عادتی در اجتماع پذیرفته باشد، ما بلافاصله عادت خود را توجیه می کنیم. هنگامی که افراد زیادی همان عادت ما را دارند ما هم انجام آن را عادی می دانیم.

بسیاری از عادتهایمان در اجتماع پذیرفته شده است. بطور مثال بسیاری از مردم بد غذائی می کنند، سیگار می کشند و ورزش نمی کنند، در نتیجه ما هم انجام آن را عادی می دانیم و خود را توجیه می کنیم.

مثلاً به خود می گوئیم که این یکبار ضرری نمی زند، یا هفته دیگر بیشتر مراقبم و یا امروز روز پر استرسی داشتم. این توجیهات در واقع نشان می دهند که ما از ضرر و زیان عادت خود با خبریم و به خودمان دلداری می دهیم.

گاه حتی به دنبال توجیهات دیگر می گردیم، بطور مثال به دیگران می گوئیم پدر بزرگ من هر روز سیگار می کشید و 90 سال زندگی کرد. مغز ما دوست دارد که به دنبال شاهدی برای توجیه عمل ما باشد.

عواقب عادتهای بد و مضر

اکثر ما از عواقب عادتهای بد مطلع هستیم. مثلاً می دانیم که کشیدن سیگار موجب سرطان می شود یا هر روز می شنویم که سازمانهای سلامت مصرف غذاهای سالم و ورزش کردن را توصیه می کنند. اما واقعاً عواقب عادتهای بد در طولانی مدت چگونه هستند؟

• سرطان، بیماریها و آسیبهای سلولی
• افسردگی و اضطراب
• مشکلات فیزیکی که موجب درد و بیحالی می شوند
• مشکلات فیزیکی در سنین بالا

بسیاری از این مشکلات بسیار آرام و تدریجی به وجود می آیند به شکلی متوجه آنها نمی شوید. اما تصمیماتی که امروز برای سلامتی خود می گیرید می توانند از شما در سنین بالا محافظت کنند.

ترک عادتها کار بسیار مشکلی است. پس برای آنکه بتوانید آنها را ترک کنید باید برنامه ریزی قبلی داشته باشید. در واقع باید برای ذهنمان یک برنامه ریزی دقیق داشته باشید.

1. ابتدا باید مشخص کنید که این عادتهای بد چه نوع عادتهایی هستند و هر چند وقت یکبار از شما سر می زنند؟ چه چیزی موجب می شود شما به سوی آن بروید؟ آیا انجام آن یک تصمیم ناخودآگاه است؟ چرا اولین بار آن را انجام داده اید؟
2. در مرحله دوم باید مطمئن شوید که آیا می خواهید آن را ترک کنید. حال می توانید متوجه شوید که چه چیزی موجب انجام آن شده است و آیا می توانید کار بهتری را جایگزین آن کنید؟ بطور مثال پس از یک روز پر مشغله دوست دارید که شکلات بخورید. آیا می توانید چیز دیگری را جایگزین آن کنید؟ و یا اینکه می توانید مقدار مصرف کم کنید؟ شاید استرس شما را وادار به انجام آن می کند. در نتیجه می توانید از خانه بیرون بروید و کمی بدوید. در نتیجه مغز دلیل دیگری برای آزاد کردن دوپامین خواهد داشت.
3. در مرحلة آخر تداوم داشته باشید. برای ایجاد یک عادت خوب در کار خود تداوم داشته باشید. البته در ابتدا مغز بسیار سخت این تغییر را می پذیرد، اما کم کم عادت می کند. حال می توانید از روش بهتر و سالمتری به مغز خود پاداش دهید.

گذران یک زندگی شاد و مثبت با عادتهائی که انتخاب می کنیم شروع می شود. با این روش نه تنها زندگی آینده و سلامت آن را تضمین می کنیم بلکه از سلامت زندگی حال خود نیز مطمئن خواهیم شد.