اعتیاد و وابستگی جسمی در داروهای مسکن چیست؟

اعتیاد، وابستگی جسمی و تحمل، سه مقوله متفاوت هستند که ناگزیر به شناخت آنها هستیم. برای افرادی که دچار دردهای مزمن مانند دردهای آرتروزی هستند، پزشک معمولاً داروهای مسکن و ضد درد تجویز می کند. وضعیت جسمانی و پزشکی بیمار ایجاب می کند تا حتماً از ضد درد استفاده نماید. با وجود تجویز قانونی این داروها، مصرف کنندگان رفته رفته تبدیل به سمت سوء مصرف کشیده می شوند. بسیاری از این داروها دارای مواد افیونی هستند و کم کم فرد را به مصرف وابسته می کنند.

بسیار شنیده ایم که یک فرد معروف به دلیل سوء مصرف (اُوِر دوز) جان خود را از دست داده است. هر یک از مشکلات ذکر شده شروع یک نگرانی است. اما این نگرانی نباید موجب نادیده گرفتن بیمارانی که به آن نیاز دارند، شود. تا زمانی که مسائل دیگری مورد بررسی قرار گیرند، وضعیت سخت آنها را نمی توان به حداقل رساند. این نگرانی تا زمانی که همه تفاوت اعتیاد، وابستگی جسمانی و تحمل را درک نکنند، ادامه خواهد داشت. تا زمانی که نتوانیم مرز بین این سه را بشناسیم، نمی توانیم انتظار حل مشکل مصرف و سوء مصرف را داشته باشیم. با این مقاله از مجله تیرینک همراه باشید.

اعتیاد چیست؟

بسیاری از نهادهای وابسته به داروهای اعتیادآور، عادت به مصرف داروهای ضد درد را اعتیاد ندانسته و تنها وابستگی می دانند. از دید آنها اعتیاد یک بیماری اولیه، مزمن و عصبی است که عوامل ژنتیکی، روانی، اجتماعی و محیطی را بر توسعه و تظاهرات آن تأثیر می گذارند.

وابستگی جسمانی چیست؟

وابستگی جسمانی وضعیتی جدا از اعتیاد است. در این شرایط فرد برای انجام رفتارها و کارهای روزانه خود، نیازمند مصرف یک یا چند داروست. قطع ناگهانی دارو علائم ترک را به همراه دارد. در این شرایط، فیزیک فرد به دارو احتیاج دارد و در واقع اعتیاد که ریشة روانی دارد، نیست.

مشخصه های فردی و رفتاری اعتیاد به داروهای مسکن

عدم کنترل، میل شدید، مصرف بی اختیار دارو و ادامه دادن به مصرف با وجود تأثیر منفی بر جسم، روابط اجتماعی و ذهنی، اعتیاد است. اما شناخت این تظاهرات فردی کمی دشوار است. همین مشخصه ها را می توان در مصرف داروی مسکن هم مشاهده کرد. یک پزشک باید تفاوت اعتیاد را با مقوله های دیگر تشخیص دهد.

برخی از رفتاریهای خاص نشانگر اعتیاد هستند:
• عدم پیروی از برنامه تجویز شده توسط پزشک
• مصرف بیشتر از اندازه (دوز) تعیین شده
• دزدیدن دارو
• خریدن دارو از چند داروخانه و یا گرفتن نسخه از چند پزشک
• منزوی شدن
• استفاده از داروهای قوی تر که پزشک تجویز نکرده است مانند روان گردانها
• تمایل به داروهای افیونی و امتناع از مصرف داروهای جایگزین

اما وابستگی جسمانی یک واکنش معمول به برخی از داروهای معمولی و یا افیونی است. بطور مثال، وابستگی جسمانی با استفاده از داروهای دیگر مانند کورتیکواستروئید که داروی افیونی نیست، نیز به وجود میاید. برای اجتناب از عوارض ترک، بهتر است دارو به تدریج قطع شود.
مورد تحمل کمی پیچیده تر است. تحمل گاه در مورد تأثیراتی که خودمان می خواهیم به وجود میاید، یعنی برای کاهش درد از مسکن استفاده می شود و این مصرف تأثیر آن و داروهای دیگر را کاهش می دهد. گاه در مورد تأثیرات ناخواسته هم همین حالت به وجود میاید. درجه و سرعت به وجود آمدن تحمل نیز متغیر است. بطور مثال، با مصرف داروی افیونی، تحمل به داروی ضد درد کندتر رخ می دهد، اما در مورد داروی افسرگی تنفسی زودتر به وجود میاید.

کلام آخر

اعتیاد یک اختلال رفتاری است که گاه با وابستگی جسمانی هم پوشانی پیدا می کند. بطور کل اعتیاد به مصرف دارو، بدون در نظر گرفتن عواقبش و یا مصرف در زمانی که نیاز به مصرف دارو نیست، گفته می شود. وابستگی جسمانی زمانی مشهود است که فرد به یک دارو تحمل نشان می دهد و یا زمانی که فرد علائم ترک دارو را تجربه می کند. تحمل زمانی دیده می شود که یک میزان داروی تعیین شده تأثیر گذشته را نداشته باشد و در نتیجه برای رسیدن به تأثیر مطلوب نیاز به مصرف بیشتر وجود داشته باشد. وابستگی جسمانی اعتیاد نیست، اما در افراد معتاد با اعتیاد همراه می شود.