چگونه به کودکان بد رفتار خود کمک کنیم؟

همه ما با کودکان بد رفتار برخورد کرده ایم. بطور مثال کودکانی که از قواعد و قوانین پیروی نمی کنند، در کلاس تمرد می کنند، به کودکان دیگر حمله می کنند، با زور و ارعاب وسایلی را که می خواهند بدست می آورند. متاسفانه هنگامی که در این مورد با والدین این کودکان صحبت می شود، پاسخی برای این معضل نداشته و خود از رفتار آنها مستأصل هستند.

آنها دلیل این رفتارها را نمی دانند و مشکل بزرگ آنها با کودک عدم پیروی و نادیده گرفتن اقتدار والدین توسط آنهاست. تحمل تمرد و سرپیچی این کودکان برای والدین بسیار دشوار است. مشکل دیگر این کودکان ارتباطات اجتماعی است.

این کودکان بندرت با کسی طرح دوستی میریزند، بخصوص در روزهای اول ورودشان به یک محیط جدید، تقریباً هیچ دوستی ندارند. یکی از دلایل این ارتباط ضعیف، زورگویی و آزار او در مورد کودکان دیگر است.

این کودکان معمولاً فاقد حس همدردی و دلسوزی هستند و حتی گاه هنگامی که اطرافیانش اشتباهات او را به عهده نمی گیرند، با آنها درگیر شده و آنها را سرزنش می کند.

  روانشناسان کودک می توانند کمک خوبی برای والدین باشند. آنها می توانند با ریشه یابی های متعدد، دلیل این مشکلات را مشخص کنند و سپس آنها را برطرف سازند. معمولاً اولین موردی که بررسی می شود وجود “اختلال نافرمانی مقابله جویانه یا همان ODD ” در کودک است. معمولاً والدین با این مشکل آشنائی ندارند.

کودکان مبتلا به بیماری اختلال نافرمانی مقابله جویانه، همیشه خشمگین، تحریک پذیر، کینه جو هستند و همیشه با همه مخالفت می کنند.

البته هر کودکی می تواند در برخی از شرایط اینگونه رفتار کند، اما اگر این اختلالات برای بیش از 6 ماه ادامه پیدا کند و یا حداقل 4 مورد از علائم در کودک مشاهده شود، حتماً نیاز به رسیدگی دارد. این بیماری شامل برخی از علائم است.

• بحث با بزرگسالان
• نادیده گرفتن اقتدار بزرگسالان و تمرد
• آزار عمدی اطرافیان
• سرزنش دیگران برای اشتباهات خود
• سریع عصبانی شدن
• نشان دادن خشم، عصبانیت و دشمنی در اکثر اوقات
• رنجیدن از دیگران
• کینه جوئی

با توضیح روانشناس معمولاً مشخص می شود که کودک قبل از دبستان نیز این علائم را داشته است.

برای درمان این مشکل باید به والدین آموزشهای لازم داده شود. معمولاً در طول درمان به کودک آموزش داده می شود تا بتواند احساسات خود را کنترل و تنظیم نماید.

پس از مدتی تغییرات کلی در کودک مشاهده می شود. علاوه بر این والدین نیز می توانند مقررات و قوانین خود را در خانه اجرا کنند. پس از درمان، کودک شبیه به کودکان دیگر شده، دوستان زیادی خواهد داشت و رفتار تهاجمی خود را از دست می دهد.

اختلال نافرمانی مقابله جویانه تنها یکی از اختلالات رفتاری در کودکان است. مشکلات اساسی دیگری نیز وجود دارند که اگر والدین بتوانند با آنها آشنائی نسبی پیدا کنند، قادر به کنترل رفتار کودک می شوند.

اگر والدین در تشخیص نوع اختلال دچار تردید می شوند، بهتر است که حتماً به روانشناس کودک مراجعه کنند. بطور مثال کودک مشکل عصبانی شدن دارد ولی در گروه اختلال نافرمانی مقابله جویانه قرار نمی گیرند. در این حالت باید با پزشک مشورت کنند.

آشنائی با برخی از اختلالات رفتاری

 روانشناسان با استفاده از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM نوع اختلال رفتاری کودک را تشخیص می دهند. اگر فکر می کنید که فرزندتان دچار نوعی اختلال رفتاری است حتماً به روانشناس مراجعه کنید. پس از ریشه یابی و تشخیص با کودک همراه شوید و به او در پیروی از دستورات پزشک کمک کنید.

 اختلال نقص توجه و بیش فعالی ADHD

تصور کنید کودک 9 ساله ای در سال سوم دبستان مشغول به تحصیل است. این کودک بسیار شاد، پر انرژی و باهوش است. اما همین کودک مشکل تمرکز در کلاس دارد. او بیقرار است و نمی تواند در جای خود آرام بگیرد. مدام با خودکار خود بازی کرده و صدا ایجاد می کند. کار تا حدی ادامه می یابد که موجب آزار معلم او می گردد.

این کودک بطور عادی تکالیف خود را فراموش می کند، از سرویس جا می ماند و وسایل خود را جا می گذارد. در کلاس تمرکز خود را در مبحث خاصی از دست می دهد. بطور کل او نمی تواند تمرکز داشته باشد. عدم تمرکز او در کلاس بر شاگردان دیگر نیز تأثیر گذاشته و حواس آنها را از کلاس منحرف می کند.

در گذشته نمره های او بسیار خوب بود، اما رفته رفته سطح او از بقیه شاگردان پائین تر میاید. نمرات او نشانگر عدم تمرکز، فراموش کردن تکالیف و عدم توانایی او در پیروی از مسیر مشخص است. عدم توانائی او در تمرکز، و در نتیجه عدم شنیدن کامل گفته های معلم و بالاخره  بیقراری او، دلیل افت تحصیلی اوست.

نقص توجه و بیش فعالی به سه دسته تقسیم می شود: بی توجهی، بیش فعالی و تبعیت از میل آنی.

علائم بی توجهی شامل از دست دادن جزئیات، زود خسته شدن، ناتوانی در تمرکز بر یک کار مشخص، گم کردن وسایل، ناتوانی در سازماندهی افکار، مشکل گوش دادن، حرکات آهسته، عملکرد آهسته، ناتوانی در پیروی مسیر مشخص و خیالبافی می شود.

علائم بیش فعالی و تبعیت از میل آنی شامل ناآرامی، پیچ و تاب خوردن، حرف زدن پشت سر هم و مداوم، بازی با وسایل کوچک، بیصبری، پاسخگوئی نسنجیده، نا توانی در انجام فعالیتهای آرام و بیصدا مانند کتاب خواندن و کم طاقتی می شود.

اکثر مردم ترکیبی از این علائم را تجربه می کنند، به همین دلیل نمی توان گفت که آیا آنها بیش فعالند یا از میل آنی خود پیروی می کنند. با یک آزمایش و یا تست ساده نمی توان تشخیص داد که آیا کودکی مشکل بی توجهی و بیش فعالی دارد یا اینکه مشکل جای دیگری است.

گاه برای رفع این مشکل یک روانپزشک باید به همراه یک روانشناس کودک را درمان کنند. چون در برخی از موارد شاید کودک نیاز به مصرف دارو داشته باشند.

البته مصرف دارو باید با رضایت والدین باشد. مشکل بسیاری از کودکان بدون نیاز به دارو  و با رفتار درمانی بر طرف می شود.