گیاهان دارویی برای تقویت کلیه

 کُلیه یا قُلوه به فارسی سره، یا گُرده یکی از اندام‌های درونی بدن انسان و برخی دیگر از جانداران است. کار کلیه تصفیه خون از مواد زائد و دفع متابولیت‌های بدن می‌باشد. اجزای شرکت‌کننده در سوخت و ساز سلولی دگرگشت یا متابولیسم را متابولیت به انگلیسی (Metabolite) می‌نامند. جالب است بدانید انسان می‌تواند با ۲۰٪ کلیه‌هایش زندگی نسبتاً سالمی داشته باشد. در این مطلب از تیرینک به گیاهان دارویی برای تقویت کلیه اشاره کرده‌ایم.

بيماريهای مزمن كليه diseases kidney chronic ( CKD) در حال حاضر به يك معضل و تهديد بهداشت جهانی مبدل شده است. شيوع بالای 17 درصدی اين بيماري در جهان، ماهيت مخرب، پيشرونده و عمدتاً بدون علامت آن در سير به سمت مراحل انتهايی نارسايی كليه ESRD و همراهي آن با بيماريهاي مهلك قلبی عروقی و در نهايت هزينه‌های فوق العاده بالای مراقبت و درمان اين بيماران از عوامل مهم تشكيل دهنده اين تهديد می‌باشند.

در حال حاضر فقط با احتساب 500 ميليون بيمار CKD موجود، مجموعه بيماريهاي مزمن غيرواگير، ديابت و فشار خون به عنوان عوامل ايجاد كننده ESRD و بيماريهای قلبی- عروقی به عنوان عوارض ناشياز CKD ،بيش از 80 درصد سرانه بهداشتی درمانی كشورها را به خود اختصاص داده‌اند. اين در حالی است كه بيش از يك ميليارد انسان مبتلا به چاقی، 850 ميليون بيمار مبتلا به فشارخون بالا و 200 ميليون بيمار مبتلا به ديابت در صف ابتلا و پيوستن به 500 ميليون بيمار مبتلا به بيماريهای كليوی موجود در جهان قرار گرفته‌اند كه منجر به تشديد پيامدهای بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی آن خواهد شد.

بر اساس مطالعات انجام شده، در سال 2009  در ايران نيز، بيش از 4000 نفر در سال به ليست بيماران مبتلا CKD اضافه مي‌شود. از طرفی نارسايی حاد كليه نيز كه در بسياري موارد ناشی از مسموميت با داروها يا سموم است نيز نبايد ناديده گرفت. در تمام اين نوع بيماريها كليه‌ها به تدريج به ضعف عملكردی دچار خواهند شد كه درنهايت تنها دياليز مي‌تواند تا حدودی پاسخگوی جبران اين ضعف باشد.

طب سنتی ايران به عنوان يك سيستم درماني مكمل و ارائه دهنده سبك زندگي سالم و پيشگيرانه و متناسب با ويژگيهای هر فرد، دارای پتانسيلهای درمانی در زمينه اختلالات ارگانهای مختلف از جمله كليه است. در منابع طب سنتی به مفهوم ضعف و ناتوانی كليه‌ها در انجام كامل عملكردهايش و همچنين كاهش سايز كليه‌ها در اثر داروها و بيماريها اشاره شده و توصيه های مختلفی نيز در اين زمينه ارايه شده است. یکی از آنها استفاده از گیاهان دارویی برای تقویت کلیه است که به توضیحات بیشتری از آن میپردازیم.

با توجه به گسترش استفاده از درمانهاي مكمل از جمله گياهان دارويي و طبهای سنتي در چند دهه اخير به دلايل مختلف و از آنجا كه درمانهای رايج برای اختلالات كليوی به ويژه بيماری مزمن كليه (CKD) محدود است، بسياری از اين بيماران نيز به استفاده از درمانهای جايگزين مانند طب سنتی روی آورده‌اند. نوشیدنی‌های گیاهی هم بسیار توصیه شده است.

طب يونانی با اثر محافظتی بر كليه پرداخته است اما اشاره‌ای به روش كار ننموده و مفردات با اثر مدر، مفتت)سنگ شكن) و كاسر الرياح)باد شکن) را نيز تحت عنوان نفرو پروتكتور مدنظر قرار داده و تنها از كتاب الحاوی زكريای رازی استخراج نموده است.

طب سنتی چين به طور معنا داری از گیاهان دارویی برای تقویت کلیه كراتينين و اوره خون را كاهش داده است. صبر كه شيرابه تغليظ شده گونه خاصی از آلوئه است امروزه به شكل توصيه شده حكمای طب ايرانی كمتر مورد مطالعه قرار گرفته. اما مطالعات در مورد شيرابه خام آلوئه ورا بسيار گسترده است و لذا درباره اثرات محافظتی آن در كليه نيز مطالعاتی صورت گرفته است. اثر خوب آن در پيشگيری از سميت توبولی نشان داده شد اما نتوانست باعث بازسازی سلولها پس از تخريب شود.

بيمارى‌هاى سمیت توبولی یا توبولوانترستيسيل گروه متنوعى از اختلالات حاد و مزمن، مادرزادى و اکتسابى هستند که توبول‌هاى کليه و ساختمان‌هاى پشتيبان را درگير مى‌سازند، ممکن است منجر به ديابت بى‌مزه (DI) نفروژنيک با پلى‌اوری و اتلاف نمک بدن شود. لذا اين مطالعه قصد دارد ليستی از گياهان دارويی معرفی شده در منابع طب سنتی ايران برای تقويت كليه ها و جلوگيري از ضعف و آتروفی آنها ارايه دهد. امید که پس از تحقيقات و مطالعات باليني كافی، استفاده بهينه از آنها در درمان بيماران كليوي مدنظر قرار گيرد.

اطلاعات از منابع معتبر طب سنتی جمع آوری و اولويت بندی شده‌اند، به اين منظور از 6 مرجع از مهمترين كتب طب سنتی استفاده شده است. سه كتاب «القانون في الطب»، «الجامع لمفردات الادويه» و «تذكره اولی الالباب» به زبان عربی و سه كتاب ديگر «الابنيه عن حقايق الادويه»، «تحفه المومنين» و «مخزن الادويه» به زبان فارسی هستند.

اكثر مفردات توصيه شده به عنوان پيشگيری و رفع لاغری كليه‌ها از نظر اصول طب ايرانی بيشتر جنبه غذايی دارند تا دارويی مانند انجير، گردو، فندق و موز كه با ديدگاه طب سنتی مبنی بر بافتسازی بيشتر توسط غذا نسبت به دارو تطابق دارد چراكه در اين ديدگاه بسياری از سبزيها و ميوه‌ها خاصيت دوايی بيشتری دارند از طرف اكثريت اين گياهان دارويی طبع گرم دارند كه اين موضوع نيز با ديدگاه طب ايرانی كه اكثريت موارد ضعف در اعضا و نقصان در فعل ناشی از افزايش سردی بوده و لذا برای درمان نياز به استفاده از گرمی است، تطابق دارد.

در جداول زیر نمونه گیاهان گیاهان دارویی برای تقویت کلیه که مفید، رایج و پر کاربرد در اصلاح عمومی کلیه – گیاهان دارویی موثر بر درمان آتروفی ( لاغری و کوچکی ) کلیه و نیز گیاهان دارویی مورد استفاده در ضعف کلیه آمده است. قابل ذکر است استفاده از هر یک از گیاهان دارویی باید بنابر توصیه پزشک معالج باشد و استفاده نابجا و ترک داروی شیمیایی و جایگزینی آن با هر یک از گیاهان زیر بدون مشورت با پزشک متخصص جایز نمی‌باشد.

گیاهان مفرده پر کاربرد در اصلاح عمومی کلیه

گیاهان دارویی مورد استفاده در ضعف کلیه