تفاوت تخم شربتی و تخم ریحان

حتما شما هم تا به حال شربت های خوشمزه و جذابی که محتوی دانه های شگفت انگیز و پفکی مانند و لعابدار سیاه رنگ معروف به تخم شربتی را خورده اید و شباهت تخم شربتی و تخم ریحان را به چشم دیده اید. مخصوصا که در مناسبتهای مختلف با مخلوط گلاب و زعفران و سکنجبین و یا شیرین کننده های دیگر با تکه ای یخ دلتون رو جلا داده. در جمعی بعد از سرو شربتی که دارای این دانه های شگفت انگیز بود، برای همه این سوال پیش آمد که این تخم شربتی هست یا تخم ریحان؟

این سوال باعث شد دوستان از من بخواهند که اطلاعات دقیق از این دانه ها را در اختیارتان قرار دهیم. به واقع دنبال این بودیم که تفاوت تخم شربتی و تخم ریحان چیست؟ آیا با هم یکی هستند یا خیر؟! جواب سوالات شما در این مقاله به طور کاملا علمی و مستند بیان شده.

در کتابهای معارف گیاهی از جمله مخزن الادویه و تحفه حکیم مومن که مربوط به قرن یازده هجری قمری است کمک گرفتیم تا بتوانیم تلفیقی از طب سنتی قدیم و اطلاعات امروز گیاهان دارویی را در کنار هم مقایسه نماییم و سپس کاربرد های آنها را در طب سنتی ایرانی برایتان بازگو کنیم.

تفاوت تخم شربتی و تخم ریحان در چیست؟

تخم شربتی

تخم شربتی یا اسم عربی آن بادروج و اسم فارسی آن بادروز به رنگ سیاه براق است . تخم شربتی تخم نوعی ریحان کوهی و از خانواده نعناییان است. در دسته دانه های موسیلاژ دار (لعابدار ) دارد.

در کتاب معارف گیاهی دکتر میر حیدر آمده است “تخم شربتی بومی فلات ایران و بطور وحشی در اطرف تهران، همدان و خراسان در 2300 متری ارتفاع از سطح دریا در کرمانشاه در ارتفاعات 1500 متری و در خرمشهر و بلوچستان و در آذربایجان، اطراف تبریز می روید”.

این گیاه دارای اسانس روغنی فرار است. دانه های آن از تخم ریحان پرورشی ریزتر و براق تر است ولی همانطور سیاه است. آن را تخم شربتی نامیده اند چون از قدیم در شربت می ریختند و پس از چند دقیقه که متورم می شد آن را نوش جان می کردند. طبیعت تخم شربتی گرم و خشک می باشد.

خواص تخم شربتی:

1- نشاط آور(مفرح ذات)

2- تقویت قلب

3- تقویت معده سرد و رفع درد آن

4- شیر افزا

5- قاعده آور و تنظیم کننده عادت ماهیانه

6- افزایش تعریق و ادرار (مناسب سم زدایی بدن)

7- ضد اشتها

دانه های تخم شربتی بخاطر تورم و لعابی که دارند اگر یکساعت قبل از غذا بصورت خیس کرده در یک تا دو لیوان آب خورده شود باعث می شود حجم زیادی از معده را گرفته و اشتهای کاذب یا  اشتهای عصبی شما را کاهش دهد. به همین جهت برای کمک به کسانی که از چاقی رنج می برند و نمی توانند جلوی پر خوری خود را بگیرند و در رژیمهای لاغری بسیار سودمند و مفید است.

8- ضدنفخ

9- کاهش  ورم های بدن

10- مسکن سرفه و نرم کننده سینه

برای این مورد می توانید مقداری آب جوش روی تخم شربتی ریخته و پس از اینکه حسابی لعابدار شد آن را کم کم مضمضه کرده و بخورید و مطمئن باشید طبیعی ترین شربت تسکین دهنده سرفه است.

11- یبوست

برای رفع یبوست می توانید یک قاشق غذاخوری تخم شربتی را از شب قبل خیس کرده و صبح ناشتا با دو لیوان آب ولرم میل کنید.

12- تب بر

در طب سنتی ترکیب تخم شربتی با تخم ریحان، تخم شاهی، قدومه شیرازی و اسفرزه برای پایین آوردن حرارت بدن تجویز می شود.

13- جلای چشم

در کتاب تحفه حکیم مومن آمده که شستشو چشم با عصاره و لعاب خیسانده تخم شربتی برای جلای دید و وضوح بهتر چشم، رفع تورم و آبریزش چشم بسیار مفید است.

تخم ریحان

از خانواده نعنائیان است. وحشی آن در همان مناطقی که گونه ریحان کوهی (تخم شربتی) میروید یافت می شود. به فارسی ریحان و نازبو و در کتب طب سنتی با نامهای شاهسفرم و صعتر هندی و سلطان الریاحین آمده است.

از دیگر تفاوتهای تخم شربتی و تخم ریحان باید گفت رنگ تخم ریحان سیاه مات و درشت تر از تخم شربتی است .گیاهی ست یکساله به بلندی 60 سانتی متر و تکثیرش توسط کشت تخم آن بسادگی انجام می شود. ریحان بومی فلات ایران ولی در حال حاضر صد در صد آن بطور پرورشی و کشت در مزارع تولید می شود. طبیعت ریحان کمی گرم و خشک است.

دکتر میر حیدر در کتاب معارف گیاهی می نویسد، “در تمام خطه تایوان، هندوچین و فیلیپین از تخم ریحان بعنوان ملین استفاده می شود”.

تخم ریحان برای رفع یبوست مزاج تجویز می گردد و پس از زایمان بعنوان قاعده آور و تب بر استفاده می کنند. در اندونزی بعنوان ملین و در لیموناد جهت رفع دل درد ریخته و می خورند.

از شباهت تخم شربتی و تخم ریحان هم باید گفت که تخم ریحان نیز مانند تخم شربتی در گروه موسیلاژدارها (لعابداران) قرار دارد و در آب تولید نوعی لعاب و ژله می کند. از این لعاب در قدیم برای شستشوی چشم و بیرون آوردن گرد و خاک استفاده می کردند. از تخم ریحان برای تقویت معده و از بین برنده نفخ استفاده می شود. دم کرده آن مسکن و درجه حرارت بالای بدن را کاهش می دهد، بنابراین برای رفع عطش و گرمی بدن در تابستان بسیار نافع است.

گونه دیگری نیز از ریحان وجود دارد که در کتب سنتی بنام جم اسپرم و جم اسفرم و ریحان سلیمان نامیده میشود. گیاهی چند ساله بوته ای که بلندی آن دو متر و پایین ساقه های آن چوبی است. در هندوچین از جم اسفرم به مثابه مقوی معده وتب بر و نرم کننده سینه استفاده می شود. از جوشانده برگهای آن برای رفع ضعف اسپرم  و تخم آن را برای معالجه سردرد و سایر دردهای عصبی می خورند.