خواص و طرز تهیه انواع سکنجبین در طب سنتی – بخش اول

 تاریخچه سکنجبین :

سکنجبین یا سرکه انگبین که به آن در قدیم سک انگبین نیز می گفتند.

سِک در فارسی به معنی سرکه بوده و چون قبل از کشف شکر از گیاهان با عسل (انگبین) درست می شده این نام به آن اطلاق شده است.

ظاهرا تا دوره فعالیت پزشکی شیخ الرییس بو علی سینا و طبق توصیه حکمای یونان از عسل در پخت و تهیه سکنجبین استفاده می شده.

این شربت از قدیم بعنوان دارو با دوز مشخص و ترکیبات مختلف برای بیماریهای مختلف تجویز می شده است

سکنجبین ها در طب سنتی از قدیم تا امروز، بسته به نوع مزاج و یا نوع بیماری ممکن است با مواد مختلفی ترکیب و تهیه شود.

ولی کمتر کسی است که از فواید و طرز تهیه شربت سکنجبین های مختلف بر اساس مزاج و بیماری خود آگاه باشد.

در فصل تابستان بعنوان یک نوشیدنی پر طرفدار برای پایین آوردن حرارت بدن و رفع عطش محسوب می شود.

این شربت حتی در زمانهای گذشته غذا محسوب می شده و با خرد کردن خیار در آن بعنوان یک غذای خنک کننده در تابستانی با نان خورده می شد.

سکنجبین ها در طب سنتی از قدیم تا امروز بسته به نوع مزاج و یا نوع بیماری ممکن است با مواد مختلفی ترکیب و تهیه شود.

از جمله ترکیب شیرینی آن با عسل، شکر، شیره انگور و شیره خرما با هر یک از سرکه، سیب ترش، به ترش، لیموترش، گلابی ترش، آب نارنج و تمر هندی می توان انتظار خاصیت متفاوتی از تهیه و مصرف سکنجبین بدست آمده  داشت.

شکر طبیعتی گرم و مرطوب و سرکه طبیعتی سرد و خشک دارد.

نسبتهای مختلف ترکیبات مواد بسته به اینکه ترش یا شیرین باشد و با کم یا زیاد شدن هر یک برای بیماریها و مزاجهای مختلف دسته بندی شده است.

تهیه سکنجبین بسته به نوع بیماری ممکن است با تخم گیاهان سرد و یا تخم گیاهان گرم درست شود.

کاربرد های گوناگون سکنجبین:

• مثلا اگر با سرکه و شکر بطور مساوی ترکیب و تهیه شود مزاج آن رو به سردی می رود و برای تقویت کبد و معده و انواع تب ها و رفع تشنگی مفید است.
• اگر سکنجبین با مقدار دو برابر شکر در مقابل میزان سرکه آن تهیه شود، نوشابه معتدلی بدست می آید که برای مزاجهای معتدل بسیار مناسب است.
• اگر سکنجبین باید برای مزاجهای سرد مصرف شود باید میزان شکر آن بسیار بیشتر شود تا طبع آن رو به گرمی بیشتر برود.
• اگر در فصل سرد زمستان باشد و بیمار سینه و ریه درد نداشته باشد و مزاجش سرد هم باشد، باید که ترشی سکنجبین، یک چهارم تا یک پنجم مقدار شیرینی بکار رفته باشد.
• اگر مزاج بیمار گرم باشد در فصل سرد، باید مقدار ترشی سکنجبین دو سوم شیرینی آن باشد.
• اگر بیمار در ریه و سینه خود درد داشته باشد مثل بیماری سل و مصرف سکنجبین توسط پزشک برایش ضروری تشخیص داده شود باید با کتیرا و یا صمغ عربی مخلوط و مصرف شود.

انواع سکنجبین ها و خواص و کاربرد آنها در بیماریهای مختلف بر اساس طب سنتی ایرانی:

طریقه اول

مواد مورد نیاز تهیه سکنجبین ساده :

1. سرکه دو واحد
2. عسل پنج واحد
3. آب چهار واحد

• می توان هر واحد را بر حسب پیمانه یا گرم در نظر گرفت.

طرز تهیه :

هر سه جزء را با هم مخلوط  کرده بجوشانید و کف آن را بگیرید تا به یک چهارم تا یک پنجم مخلوط برسد و قوام بیاید.

اگر سرکه و شکر برابر استفاده شود، مزه آن ترش شده و طبع آن سردتر و مناسب برای رفع صفرا، تب ها، باز کردن انسداد عروق، رفع تشنگی، ناراحتی کبد و معده و طحال استفاده می شود.

سکنجبین ساده برای تسکین عطش، باز کردن انسداد عروق، رفع سر درد گرم، تقویت معده و کبد مفید است.

طریقه دوم

مواد مورد نیاز تهیه سکنجبین ساده :

1. سرکه یک واحد
2. عسل خالص 5 واحد
3. آب به میزانی که می خواهیم شربت سکنجبین غلظت  داشته باشد

مانند دستور اول همه مواد را ترکیب و میگذاریم در حرارت بجوشد و قوام آید و کف آن نیز باید حتما گرفته شود.

اگر سرکه و عسل به قدر مساوی مصرف شود برای بیماریهای بلغم، باز کردن انسداد عروق تقویت معده، کبد و تب های کهنه مفید است.

طرز تهیه سکنجبین ساده با شکر، نسخه ای از حکیم بوعلی سینا :

• سرکه انگور تند و ترش و کهنه را با مقدار لازم شکر سفید در قابلمه بریزید (اگر بخواهید ترش باشد سرکه و شکر برابر و اگر بخواهید شیرین باشد باید شکر بیشتری مصرف کنید).
• مخلوط را بر روی شعله ملایم گذاشته تا کم کم بجوشد و با استفاده از کف سفیده تخم مرغ کف چرک آن را مرتب بگیرید تا کاملا صاف و زلال شود و به قوام آید
• در مقابل هر سه کیلو شکر به میزان 250 گرم گلاب در آن ریخته و در آخر چند دسته نعنای تازه معطر شسته شده را با نخ تمیز بهم بسته و در شربت را می گذاریم.
• اجازه می دهیم تا مخلوط چند قل بزند و بعد شربت آماده را بعد از سرد شدن در بطری می ریزیم.

طرز تهیه سکنجبین با نبات :

مواد مورد نیاز:

1. سرکه انگور یک کیلوگرم
2. آب به قدری که از تندی و تیزی سرکه کم شود اضافه کنید
3. 6 کیلو نبات

همه مواد را مخلوط و بجوشانید و کف آن را گرفته تا صاف شود و قوام آید و مقداری گلاب نیز به آن بیافزایید.

طرز تهیه سکنجبین با شیره انگور:

این سکنجبین بجای شکر در آن از شیره انگور یا دوشاب ترش یا شیرین استفاده می شود.

دوشاب یا به عربی عقیدالعنب یا میفختج همان آب انگور است که می جوشانند تا دو سومش تبخیر و رنگش سرخ و غلیظ شود.

از نظر دارویی به آن هل و قرنفل هم ممکن است اضافه کنند.

سرکه خوب انگور و شیره انگور یا دوشاب ترش یا دوشاب شیرین را به مقدار مساوی ترکیب کنید.

به اندازه میزان این مخلوط آب اضافه کنید.

مخلوط را بجوشانید و کف روی آن را مرتب بگیرید تا صاف شود.

سپس مقداری گلاب در آن ریخته و چند جوش که زد شعله را خاموش کنید.

بگذارید سرد شود و سپس در بطری بریزید.