مراسم چای ژاپنی _ قسمت اول

  چای در فرهنگهای مختلف تنها یک نوشیدنی ساده نیست.

ژاپنی ها روش و مراسم خاصی برای تهیه چای دارند که نیاز به بررسی و درک عمیق دارد.

دانستن تاریخچه مراسم چای ژاپنی و روشی که در آن برای تهیه چای به کار گرفته می شود از اهمیت خاصی برخوردار است.

مراسم چای که به آن راه چای (Way of Tea)  نیز گفته می شود.

در واقع یک فرهنگ ژاپنی و نمادی از هنر تأتر در آن کشور است. در این مراسم طرز تهیه و سرو چای سبز ماچا Matcha نشان داده می شود.

در زبان ژاپنی به این مراسم Chanoyu به معنی “آب داغ برای چای” یا Sado  و Ocha گفته می شود.

این مراسم تنها نوشیدن ساده چای نیست ، اولین و مهمترین اصل آن گشاده دستی و ارتباط با مهمانان و ایجاد یک ارتباط کاملاً معنویست.

اجرای زیبای این مراسم نشانگر احترام، سخاوت و دوستی میزبان نسبت به مهمان است.

فلسفه مراسم چای

بسیاری می پندارند که مراسم چای تنها انجام یک سری رفتارهای رسمی و سنتی برای تهیه چای است ولی در واقع بیشتر نشانگر یک انعطاف بی نظیر است.

آنچه که این مراسم را زیبا و خاص می کند نماد و فلسفه است که در پس آن نهان است.

این انعطاف به دلیل روشهای مختلفی است که برای انجام مراسم وجود دارد. این روشها بسته به فصل، رویداد، جشن و  مهمانان شرکت کننده تغییر می کند.

تغییر فصل در مراسم چای از اهمیت زیادی برخوردار است چون بسته به فصل، در مراحل انجام مراسم، وسایل مورد استفاده، تزئین اتاق چای یا اینکه آیا این مراسم در ماههای گرم و یا سرد انجام می شود باید تغییراتی در آن ایجاد شود.

به طور کل کسانی که مراسم چای را انجام می دهند، سال را به دو فصل مهم تقسیم کرده اند.

اولین فصل قلب خالی (sunken heart)  است که به ژاپنی به آن  “ro” می گویند که در فصل سرد (نوامبر تا آوریل) اجرا می شود. در فصل گرم ( ماه مه تا اکتبر) مراسمی به نام منقل آتش (brazier) اجرا می کنند که به ژاپنی به آن  “furo” گفته می شود.

مراسم چای ژاپنی روش ظریفی برای رازدل گفتن با طبیعت، دوستان و اقوام است.

این مراسم ریشه در فلسفه بودایی ذن مربوط به چین دارد.

این مراسم برای جدا شدن از زندگی دنیوی، روزمرگی، گرفتاریهای زندگی و رسیدن به وقار و آرامش درونی اجرا می شود.

مراسم چای ژاپنی در واقع برای احترام گذاشتن به چهار مفهوم کلیدی (Wa, Kei, Sei, Jaku) که مربوط به ایجاد هماهنگی با طبیعت است انجام می گیرد.

کلمه Wa به معنی هماهنگی در طبیعت است.

برای این مفهوم، اجرا کننده مراسم تلاش می کند که با ظرافت بین تمام ظروف و افرادی که در مراسم شرکت دارند

هماهنگی ایجاد کند تا به این طریق باعث آرامش درونی افراد شرکت کننده شود. Kei به معنای حرمت و احترام است.

این مفهوم برای از بین بردن اختلافات طبقاتی و موقعیت اجتماعی افراد و یکپارچگی آنان است و به همین دلیل است که ورودی اتاق چای بسیار کوتاه است.

به دلیل کوتاهی در ورودی همه شرکت کنندگان باید سر خود را خم کرده (تعظیم) و سپس وارد شوند و کنار هم دو زانو بنشینند. Sei به معنی پاکی است.

این مفهوم در کنار زیبایی، پیچیدگی خاصی دارد.

هنگامی که فرد داخل اتاق می شود باید تمامی نگرانی های دنیوی خود را پشت در گذاشته و با روح و قلب پاک وارد شود.

ژاپنیها اعتقاد دارند استاد اجرای مراسم تنها یک سری رفتار رسمی را انجام نمی دهد، آنچه که او انجام می دهد در واقع نشانگر سخاوت و صمیمیت اوست.

کلمه jaku  به معنی آرامش است.

ژاپنیها بر این باورند که تنها بعد از کشف هماهنگی، رفتار توأم با احترام نسبت به یکدیگر و طبیعت و در نهایت کنار گذاشتن نگرانی های دنیویست که آرامش واقعی پدیدار می شود.

مفهایم دیگری نیز در مراسم چای ژاپنی وجود دارد که از اهمیت کمتری برخوردارند.

یکی از این مفاهیم wabi است که به معنی تنهایی است.

این مفهوم در واقع ستایش زندگی ساده و زیبایی ساده زیستی و در نهایت یک زندگی ساده در طبیعت را القا می کند.

برای اینکار اتاق چای را به سادگی، با سبک روستایی و بسیار هماهنگ با طبیعت می آرایند.

مفهوم دیگر kokoroir (با تمام قلب مراسم را اجرا کردن) نام دارد که نشانه صمیمیت است.

تاریخچه مراسم چای

تولید چای و نوشیدن آن از قرن چهارم و از چین آغاز شد.

در زمان سلسله تنگ Tang در چین و در اوج تبادل فرهنگی و تجاری چین و ژاپن، دانه های چای برای اولین بار به ژاپن آورده شد.

تاریخ اولین مراسم چای به قرن هشتم باز می گردد که نوع بسیار ساده این مراسم بود.

در همان قرن یعنی قرن هشتم یک روحانی بودایی کتابی در مورد روش تهیه چای، دمای آب و ظرف مخصوص دم کردن آن نوشت که هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد.

در ژاپن و در دوره پادشاهی نارا Nara  ( 710-794) چای در ژاپن کاشته شد که تنها برای مصارف درمانی مورد استفاده قرار می گرفت و راهبان و ثروتمندان از آن استفاده می کردند.

رفته رفته مصرف چای برای همه مقدور گشت ولی از سال 1192 بود که در ژاپن چای به صورت یک نوشیدنی همگانی در آمد.

کاشت، برداشت و استفاده از آن نیازمند قانون و آداب خاصی بود که به گفته ژاپنیها اگر این گیاه به کشور ژاپن تعلق داشت هرگز نیازی به این تشریفات نبود.

در سال 1817 یک راهب ژاپنی به نام Myoan Eisai  پس از بازگشت از چین به عنوان مؤسس فرقه بودایی ذن در ژاپن یک معبد برای فرقه Rinzai ساخت.

به گفته تاریخ نگاران وی اولین کسی بود که چای را به جای مصرف دارویی برای مصارف مذهبی کاشت.

همچنین وی اولین کسی بود که چای را آسیاب کرد و سپس به آب اضافه نمود.

طبق تاریخ وی اولین شخصی بود که در مورد فوائد چای برای سلامتی و درمان بیماریها با چای مطالبی نوشت.

در قرن سیزدهم سامورایی ها مشتاقانه مراسم چای را پذیرفته و باعث محبوبیت آن در ژاپن شدند.

آنها مراسم فاخر چای ژاپنی را برپا کرده و مهمانان زیادی را به آن دعوت می کردند.

در این مراسم مسابقه ای برای تشخیص چای از دمنوش ترتیب می دادند که دراین مراسم تعداد زیادی از دمنوشها استفاده می شد.

هنگامی که تعداد مهمانان زیادتر از حد معمول بود برای تسریع در کار از میهمانان با یک فنجان پذیرایی می شد.

به همین دلیل و بر طبق همین سنت هنوز هم در مراسم چای مهمانان از یک فنجان چای می نوشند.

اجرای مراسم چای ژاپنی رفته رفته از سامورایی ها به طبقات دیگر اجتماعی کشیده شد و بسته به موقعیت اجتماعی افراد اتاقهای خاصی برای این مراسم ساخته شد.

به گفته تاریخ نگاران اولین طراح اتاقهای کوچک مخصوص این مراسم توسط راهبی به نام Murata Shukou  ساخته شد که بعد ها لقب پدر مراسم چای گرفت.

وی از سن 11 سالگی که در کسوت راهبان در آمد تمام وقت و زندگی خود را وقف آموختن و آموزش این مراسم به علاقه مندان آن کرد.

تا قرن 16 نوشیدن چای در تمام سطوح جامعه رواج پیدا نمود.

به روایت تاریخ، مفاهیمی که ذکر شد توسط فردی به نام  Rikyu  (1552-1591) عنوان شد. از این زمان این مفاهیم بر معماری و ساخت باغها تأثیر گذاشت.

از آن پس و بسته به نوع مراسم و فلسفه آن مدارس آموزشی به وجود آمد که هنوز هم مشغول به کارند و شاگردان برای فراگیری این مراسم در آنجا آموزش می بینند.

---